Ảnh hưởng của quá trình lão hóa tới não bộ

1. Ảnh hưởng của tuổi tác lên bộ não 

- Thay đổi về nhận thức và khả năng ghi nhớ 

Quá trình lão hóa tự nhiên sẽ tạo ra một số thay đổi trong khả năng nhận thức và ghi nhớ của một người, bao gồm:

+ Gặp khó khăn khi học điều mới: Việc truyền tải các thông tin mới vào bộ nhớ não có thể mất nhiều thời gian hơn

+ Ảnh hưởng đến sự đa nhiệm: Xử lý vấn đề chậm làm giảm khả năng thực hiện nhiều nhiệm vụ cùng lúc

+ Việc ghi nhớ tên, số điện thoại, mật khẩu… giảm sút theo thời gian

+ Việc nhớ lại một sự kiện trong đời hoặc kiến thức đã học cũng gặp nhiều khó khăn hơn. Tuy nhiên, không phải mọi hoạt động của não bộ đều suy giảm khi bạn già đi. Trên thực tế, một số khả năng nhận thức nhất định được cải thiện ở tuổi trung niên. Nghiên cứu Seattle Longitudinal theo dõi khả năng nhận thức của hàng nghìn người trưởng thành trong 50 năm qua. Kết quả cho thấy mọi người khi bước vào độ tuổi trung niên thường làm tốt các bài kiểm tra về khả năng nói, suy luận không gian, toán học và suy luận trừu tượng hơn so với lúc còn trẻ.

Người lớn tuổi thường lo lắng về sự suy giảm trí nhớ vì nó có thể liên quan đến bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, Alzheimer’s và các chứng sa sút trí tuệ khác không phải là một phần của quá trình lão hóa tự nhiên.

- Thay đổi cấu trúc não và hệ thống dẫn truyền thần kinh: Những thay đổi về cấu trúc não và hệ thống dẫn truyền thần kinh do ảnh hưởng của lão hóa bao gồm: 

+ Khối lượng não: Khối lượng tổng thể của não bắt đầu thu nhỏ khi chúng ta bước sang độ tuổi 30. Tốc độ co lại này sẽ tăng lên ở độ tuổi 60, thể hiện rõ nhất ở vùng vỏ não trước trán, tiểu não và hồi hải mã.

+ Vỏ não: Vỏ não cũng mỏng dần khi chúng ta già đi do sự suy giảm các kết nối synap. Việc mất đi các kết nối này khiến quá trình xử lý nhận thức chậm hơn.

+ Chất trắng: Chất trắng bao gồm các bó sợi thần kinh có bao myelin, mang tín hiệu thần kinh giữa các tế bào não. Các nhà nghiên cứu cho rằng myelin co lại theo tuổi tác, khiến quá trình xử lý diễn ra chậm hơn và chức năng nhận thức bị giảm sút.

+ Hệ thống dẫn truyền thần kinh: Nhiều nghiên cứu cho thấy tuổi tác càng cao, não bộ con người sẽ tạo ra ít chất hóa học (chất dẫn truyền thần kinh) hơn. Sự suy giảm hoạt động của dopamine, acetylcholine, serotonin và norepinephrine sẽ làm giảm nhận thức và trí nhớ, đồng thời gia tăng nguy cơ trầm cảm ở người lớn tuổi.

2. Các phương pháp giúp làm chậm quá trình lão hóa não

- Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục đem lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe, trong đó có làm chậm quá trình lão hóa. Kết hợp aerobic và các bài tập luyện sức chịu đựng vừa phải trong ít nhất 45 phút/buổi, kiên trì nhiều ngày trong tuần có thể tăng cường đáng kể sức mạnh não bộ.

- Chơi nhạc cụ để tăng cường hoạt động của não bộ: Các nhà nghiên cứu tại Baycrest Health Sciences (Toronto, Canada) cho biết việc chơi nhạc cụ có thể giúp người lớn tuổi tránh khỏi suy giảm nhận thức do tuổi tác và duy trì kỹ năng nghe của họ.

- Tuân theo chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn uống lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì và thúc đẩy sức khỏe não bộ. Vào năm 2018, các nhà nghiên cứu tìm ra mối liên hệ giữa axit béo omega-3 và omega-6 trong máu với quá trình lão hóa não khỏe mạnh. Một nghiên cứu khác cũng đã xác định rằng tiêu thụ các loại thực phẩm có trong chế độ ăn Địa Trung Hải hoặc MIND sẽ giúp giảm nguy cơ suy giảm trí nhớ ở người lớn tuổi.

3. Những dưỡng chất cần bổ sung để cải thiện quá trình lão hóa của não bộ

- Vai trò của methyl hóa: Methyl hóa là quá trình sinh hóa quan trọng diễn ra bên trong cơ thể. Về mặt hóa học, một nhóm methyl gồm 1 nguyên tử carbon và 3 nguyên tử hydro (CH3), được chuyển đến các chất nền như DNA, RNA, chất dẫn truyền thần kinh, hormone… Những hợp chất này sau khi được methyl hóa sẽ thực hiện nhiệm vụ như thải độc, tổng hợp và sửa chữa DNA và RNA, điều hòa gene, sản xuất dẫn truyền thần kinh, điều hòa hormone, sản xuất năng lượng, chuyển hóa chất béo, chức năng miễn dịch... Trong não, sự chuyển hóa 1C đóng vai trò quan trọng trong quá trình methyl hóa, phân hủy chất béo và sửa chữa DNA. Vitamin B12, folate (còn gọi là vitamin B9) và choline đều có ảnh hưởng lớn đến các quá trình này, chủ yếu thông qua vai trò đối với quá trình methyl hóa acid amin homocysteine thành methionine (giúp sản xuất một số phân tử quan trọng duy trì hoạt động sống của con người).

Lượng homocysteine cao trong máu có liên quan đến sức khỏe não kém, thậm chí bệnh Alzheimer, đột quỵ và chứng mất trí nhớ do mạch máu (mất trí nhớ do các vấn đề ở mạch máu nuôi não). Để bảo vệ sức khỏe não bộ khi lớn tuổi, giữ mức homocysteine ở mức tối đa 15 mcmol/L là lý tưởng. Vì vậy, hấp thu lượng thấp các chất dinh dưỡng trên (hoặc khả năng hấp thu kém) có thể dẫn đến mức homocysteine cao và tác động tiêu cực đến não.

- Vai trò của kết hợp vitamin B12 và folate: Kết hợp bổ sung vitamin B12 và acid folic giúp cải thiện khả năng nhận thức. Để duy trì sự hấp thu và giữ hàm lượng B12 cũng như folate tối ưu trong máu không phải dễ dàng. Lượng vitamin B12 có thể giảm đi nếu ăn ít protein từ động vật hơn, thay đổi quá trình trao đổi chất và suy giảm khả năng hấp thu chất dinh dưỡng. Thiếu vitamin B12 có khả năng làm nặng thêm tình trạng mất thể tích não do lão hóa - mức độ mất mát lớn hơn những người có mức homocysteine cao ngay từ ban đầu. Sự kết hợp vitamin B12 và acid folic cùng các liệu pháp phù hợp trong điều trị mất trí nhớ giúp cải thiện khả năng nhận thức. Bổ sung kết hợp vitamin B12 và acid folic cũng giúp cải thiện khả năng nhận thức và mức độ viêm ở những người bị suy giảm nhận thức nhẹ.

- Choline có thể giúp tăng cường trí nhớ: Choline không phải vitamin hay khoáng chất, nhưng hỗ trợ các quá trình chuyển hóa trong não và là tiền chất của hai hợp chất quan trọng của não là acetylcholine và phosphatidylcholine. Những người cao tuổi hàng ngày bổ sung một lượng khoảng từ 187-400mg choline giúp giảm đáng kể nguy cơ suy giảm nhận thức đến 50%. Ngoài ra, ở người lớn tuổi, lượng choline còn có liên quan đến khả năng ghi nhớ bằng lời nói, ghi nhớ hình ảnh, khả năng học qua lời và chức năng điều hành của não tốt hơn.

Não bộ con người sẽ có những thay đổi đáng chú ý trong quá trình lão hóa. Do đó, để cải thiện chất lượng cuộc sống, bạn hãy xây dựng các thói quen sống lành mạnh ngay từ hôm nay.