Bí quyết tăng hấp thu canxi cho người cao tuổi hiệu quả

Tại sao người cao tuổi lại thiếu canxi?

Người cao tuổi do mạch máu dần dần bị xơ hoá làm cho niêm mạc dạ dày không được cung cấp đủ máu sẽ teo lại. Tế bào tuyến trong niêm mạc dạ dày giảm hoặc thoái hoá, dẫn tới giảm tiết dịch vị và acid dạ dày. Mặt khác, dạ dày tiết men pepsin cũng giảm dần làm cho acid dạ dày sẽ thấp hoặc bị thiếu. Khi thiếu acid thì muối canxi (trong thức ăn) khó phân giải thành ion canxi để hấp thu. Vì thế, sự hấp thu canxi từ thức ăn ở người cao tuổi sẽ bị giảm đi so với người trưởng thành.

Khi canxi hấp thu từ thức ăn vào máu bị giảm sút, theo phản xạ tự nhiên, hormon parathiroid tăng, làm cho muối canxi trong xương phân huỷ thành ion canxi, phóng thích vào máu để lập lại cân bằng canxi máu nhằm đảm bảo cho các hoạt động sinh lý của cơ thể có liên quan đến canxi máu. Mặt khác, quá trình "dịch chuyển" canxi từ xương vào máu cũng làm cho cancitonin tiết ra nhiều, thúc đẩy muối canxi lắng đọng trên bề mặt khớp gần xương, làm sự bài tiết canxi qua đường niệu tăng. Trong khi đó, thận của người cao tuổi giảm chức năng điều tiết cân bằng kiềm toan, việc tái hấp thu canxi ở ống thận lại giảm, từ đó canxi bị thải ra ngoài nhiều.

Bình thường, nồng độ canxi ở ngoài tế bào (dịch, máu) và trong tế bào thường có tỷ lệ 5.000:1. Để đảm bảo nồng độ trên cơ thể có quá trình "bơm" canxi (trên màng tế bào) để đưa canxi từ trong ra ngoài tế bào. Việc "bơm" canxi đòi phải có năng lượng. Người cao tuổi quá trình chuyển hoá giảm nên năng lượng cũng giảm theo khiến cho việc bơm canxi bị giảm. Canxi trong tế bào tăng sẽ làm cho canxi ngoài tế bào (dịch, máu) giảm. Và khi calci-máu giảm thì theo phản xạ tự nhiên cơ thể lặp lại quá trình "dịch chuyển" canxi từ xương vào máu như nói trên.

Hormon sinh dục nữ (estrogen) và hormon sinh dục nam (testosteron) làm tăng hoạt tính của tế bào tạo xương. Nữ từ tuổi mãn kinh, nam từ tuổi 40 trở đi các hormon này giảm, làm quá trình tạo xương giảm, huỷ xương tăng. Hơn nữa, người cao tuổi ít ra ngoài trời hơn nên ít tiếp xúc với tia tử ngoại trong nắng, quá trình chuyển tiền vitamin D dưới da thành vitamin D do vậy bị giảm sút.

Việc hấp thu canxi kém, bài tiết canxi tăng đã dẫn tới tình trạng thiếu canxi ở người cao tuổi.

Và những tác hại

 Thiếu canxi dẫn đến bệnh loãng xương làm cho chất lượng cuộc sống bị giảm sút, có khi bị tàn phế suốt phần đời còn lại, thậm chí tử vong.

Khi thiếu canxi, sự dẫn truyền thần kinh bị giảm sút đưa đến bệnh lẩn thẩn tuổi già. Các nghiên cứu về tuổi già (ở Mỹ) cho rằng, canxi ngoài tế bào giảm, canxi trong tế bào tăng là một trong các nguyên nhân tạo thành mảng amiloid trong bệnh Alzheimer.

Khi sự "dịch chuyển" canxi từ xương vào máu tăng, canxi sẽ lắng đọng sai vị trí. Sự lắng đọng canxi dưới da gây chứng ngứa tuổi già. Gần đây, các nhà nghiên cứu còn nhận thấy, canxi trong thành mạch máu quá thừa sẽ dẫn tới các "đốm dạng cháo" ở động mạch. Trong đốm dạng cháo có nhiều cholesterol xấu và canxi lắng đọng. Nguyên nhân gây xơ vữa động mạch rất phức tạp bao gồm: huyết áp cao, rối loạn mỡ máu cao, tổn thương mạch, rối loạn nội tiết thần kinh và canxi là một trong những yếu tố hình thành bệnh xơ vữa động mạch.

Canxi tham gia vào việc điều tiết tính thẩm thấu thành mạch và tính hưng phấn dẫn truyền thần kinh. Thiếu canxi, tính thẩm thấu thành mạch, tính hưng phấn tăng làm cho cơ địa dễ cảm ứng trước dị nguyên, bị dị ứng. Người cao tuổi vì thiếu canxi nên các bệnh có nguồn gốc dị ứng như hen suyễn thường có tần suất tăng và nặng lên...

Độ tuổi nào cần bổ sung canxi

Canxi là khoáng chất quan trọng đối với sức khỏe và hệ xương của cơ thể. Các bộ phận như tim, cơ bắp và dây thần kinh đều cần canxi để hoạt động chính xác, đặc biệt nếu cơ thể không được cung cấp đủ trẻ em sẽ không phát triển chiều cao, người lớn đặc biệt là người cao tuổi sẽ có nhiều vấn đề sức khỏe, phổ biến nhất là loãng xương.

Vì thế độ tuổi nào cũng cần bổ sung canxi hàng ngày, từ trẻ nhỏ cho đến thanh thiếu niên, người trưởng thành và người cao tuổi. Sau tuổi 30, quá trình phân hủy xương lại diễn ra mạnh hơn quá trình tạo mô xương nên cấu trúc xương sẽ mất dần đi. Do đó, để cung cấp đủ nhu cầu canxi của cơ thể nên bổ sung canxi từ sớm. Ở người cao tuổi có nhiều lý do khiến cho sự hấp thu canxi giảm, sự bài tiết canxi tăng lên làm cho canxi cơ thể giảm, thiếu canxi và sự lão hóa của tuổi già làm mật độ xương giảm dần, dẫn đến tình trạng loãng xương.

Những vấn đề người cao tuổi thường gặp khi bổ sung canxi

Nhu cầu canxi ở mỗi độ tuổi khác nhau và sự hấp thu canxi ở mỗi người cũng khác nhau nhưng với người cao tuổi thường hay gặp một số vấn đề khi bổ sung canxi như:

Mạch máu của người cao tuổi dần dần bị xơ hóa sẽ làm cho niêm mạc dạ dày không được cung cấp đủ máu nên teo lại. Tế bào tuyến trong niêm mạc dạ dày giảm hoặc thoái hoá, dẫn tới giảm tiết dịch vị và acid dạ dày. Đồng thời men pepsin do dạ dày tiết cũng giảm dần làm cho acid dạ dày sẽ thấp hoặc bị thiếu. Khi thiếu acid dạ dày này sẽ làm muối canxi trong thức ăn khó phân giải thành ion canxi để hấp thu. Do đó mà sự hấp thu canxi từ thức ăn của người cao tuổi sẽ hạn chế, giảm đi.

Thêm vào đó là chế độ dinh dưỡng hàng ngày cũng không đầy đủ và hợp lý khiến cho người cao tuổi không nhận đủ dưỡng chất cơ thể cần trong đó có canxi.

Ở một số người cao tuổi, khả năng hấp thu canxi hạn chế do một số bệnh lý đường tiêu hóa làm giảm hấp thu như viêm ruột hoặc bệnh celiac, không dung nạp lactose.

Ngoài chế độ dinh dưỡng nếu người cao tuổi chọn bổ sung canxi không đúng cách sẽ hạn chế khả năng hấp thu và còn có thể gặp các tác dụng phụ khi bổ sung khoáng chất này như có nguy cơ mắc sỏi thận, đầy hơi, táo bón...

Bổ sung canxi như thế nào?

Tốt nhất, người cao tuổi nên ăn thức ăn giàu canxi và dễ hấp thu như sữa bò, đậu nành, vừng, tôm, cá, cua, sò, rong biển, mộc nhĩ đen... Trong chế biến thức ăn cần thêm một chút giấm hỗ trợ cho sự phân tiết acid dạ dày. Ăn nhiều thức ăn giàu vitamin D như lòng đỏ trứng, gan động vật, cá hồi (với lượng chất béo thích hợp), ra nắng nhiều (nắng buổi sớm). Ăn đủ vitamin C (cam, chanh) giúp cho sự tạo collagen (lợi cho việc tạo xương, sụn). Ăn vừa đủ protein giúp cho hấp thu canxi tốt hơn và ăn vừa đủ muối. Nếu ăn quá nhiều protein, muối sẽ tăng bài tiết canxi. Ăn vừa đủ muối natri (nếu ăn quá nhiều cũng sẽ tăng bài tiết canxi).

Do quá trình hấp thu ở người cao tuổi giảm trong khi bài tiết canxi lại tăng lên nên có những trường hợp thiếu canxi phải bổ sung bằng thuốc. Không dùng canxi đơn độc mà nên dùng cùng với vitamin D giúp cho canxi hấp thu tốt hơn. Trong nhiều trường hợp, việc bổ sung canxi này sẽ cải thiện được tình trạng các bệnh như loãng xương, ngứa, tăng huyết áp... do thiếu canxi ở người già gây nên.

Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại thuốc chứa canxi. Tuy nhiên, việc bổ sung cụ thể trong từng trường hợp nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc để đạt hiệu quả, tránh dùng thừa và những tai biến do thuốc gây ra.