Chứng hoang tưởng ở người già: nguyên nhân và cách điều trị

1. Bệnh hoang tưởng ở người già là gì?

Bạn đang chăm sóc một người cao tuổi, họ có các dấu hiệu lo lắng tột độ vô căn cứ và hoang tưởng? Thực tế, tình trạng này rất phổ biến ở người từ 60 tuổi trở lên. Người bệnh thường sợ hãi, phàn nàn và thường xuyên tấn công các thành viên trong gia đình (bằng lời nói hoặc hành động). Những suy nghĩ của họ thường rất phi lý, hoang tưởng và có khi lố bịch. Bệnh hoang tưởng ở người già là một dạng của chứng tâm thần phân liệt hoang tưởng. Theo đó, người bệnh có thể gây nguy hiểm cho bản thân và những người xung quanh. Mức độ nghiêm trọng của bệnh tăng dần theo thời gian. Vì vậy, bệnh nhân cần được điều trị sớm.

2. Nguyên nhân người cao tuổi bị hoang tưởng

- Hậu quả của bệnh rối loạn tâm thần: Các triệu chứng hoang tưởng (ví dụ: tin rằng ai đó ra ngoài để lấy bạn, hoặc đang lấy đồ của bạn, hoặc ở trong nhà vào ban đêm) thuộc một loại triệu chứng tâm thần về mặt kỹ thuật được gọi là “rối loạn tâm thần”. Các triệu chứng của rối loạn tâm thần có thể bao gồm: Ảo tưởng, có nghĩa là tin vào những điều không có thật hoặc có thật. Ảo giác, có nghĩa là nhìn thấy hoặc nghe thấy những thứ không có ở đó. Suy nghĩ hoặc lời nói vô tổ chức, nghĩa là nói hoặc nghĩ những điều có vẻ phi logic hoặc kỳ quái đối với người khác. Rối loạn tâm thần không phổ biến ở những người trẻ tuổi nhưng trở nên phổ biến hơn nhiều khi mọi người già đi. Đó là bởi vì bất kỳ triệu chứng nào trong số này đều có thể xuất hiện khi não của chúng ta không hoạt động bình thường vì một lý do nào đó. Chính vì thế nếu cha, mẹ bạn bị rối loạn tâm thần thì họ cũng có nguy cơ cao bị hoang tưởng.

- Mê sảng: Mê sảng là tình trạng chức năng tâm thần kém hơn bình thường và nguyên nhân chủ yếu do bệnh nhân căng thẳng vì bệnh nặng, phẫu thuật, nằm viện.

- Sử dụng quá nhiều ma túy, rượu và các chất độc khác có thể gây ra hoang tưởng.

- Tác dụng phụ sau khi sử dụng một số loại thuốc. 

- Biến chứng từ các bệnh khác. Có rất nhiều bệnh làm cản trở chức năng não của người cao tuổi như: những bệnh gây ra rối loạn điện giải, hàm lượng folate thấp, tuyến giáp bị tổn thương, chức năng gan hoặc thận bị rối loạn, nhiễm trùng và các bệnh về thần kinh. Đột quỵ cũng gây tổn thương não dẫn đến rối loạn thần kinh và xuất hiện triệu chứng hoang tưởng.

- Trầm cảm và “rối loạn tâm trạng” khác, bao gồm cả bệnh lưỡng cực. Một số bệnh nhân trầm cảm nặng có thể bị hoang tưởng. Họ thường ảo tưởng về tội lỗi của mình và tự trừng phạt bản thân.

- Sa sút trí tuệ  bao gồm bệnh Alzheimer, sa sút trí tuệ thể Lewy và những bệnh khácNguyên nhân phổ biến nhất của hoang tưởng chính là bệnh sa sút trí tuệ, đặc biệt là những ảo tưởng về bạo lực, trộm cắp, ngoại tình, bị bỏ rơi, bị ngược đãi. Điều này khiến bệnh nhân và người nhà vô cùng khổ sở và gặp nhau nhiều rắc rối.

- Rối loạn ảo tưởng và rối loạn phổ tâm thần phân liệt: Rối loạn ảo tưởng hay tâm thần phân liệt đều có một số triệu chứng giống bệnh suy giảm trí nhớ, mê sảng hoặc các bệnh khác liên quan đến hệ thần kinh. Thông thường các bác sĩ sẽ loại trừ các tình trạng trên trước khi chẩn đoán người bệnh bị tâm thần phân liệt hoặc rối loạn hoang tưởng.

Ngoài ra, người cao tuổi còn có thể bị hoang tưởng do thính giác và thị giác đã kém.

3. Dấu hiệu và triệu chứng của bệnh hoang tưởng ở người già

Lo lắng, hoang mang thái quá là hai trong số những biểu hiện thường gặp ở người già. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bệnh lý này nguy hiểm hơn nhiều. Nếu người thân cao tuổi của bạn ngay lập tức nghi ngờ ai đó ăn cắp tiền trong khi họ là người cất giữ hoặc không nhận thức được ngày tháng thì hãy liên hệ ngay với bác sĩ. Đó không phải là sự lú lẩn của tuổi già mà là một tình trạng bệnh lý.

Ngoài ra, bạn cần xem xét tần suất và mức độ nghiêm trọng của những hành vi hoang tưởng. Người bệnh sẽ thường có các triệu chứng sau đây:

-Cực kỳ kích động, thận trọng hoặc căng thẳng không có lý do

-Cảm thấy mình luôn bị bức hại, bị đối xử bất công

-Thường xuyên nghe thấy những tiếng động lạ

-Nhìn thấy người hoặc động vật không có ở đó (đây có thể là một vấn đề về thị lực hoặc tác dụng phụ của thuốc)

-Nghe nhiều tiếng người nói chuyện sau lưng mình

Triệu chứng bệnh hoang tưởng ở người già có mức độ và tần suất không giống nhau giữa các bệnh nhân. Ở mức độ nhẹ, người bệnh sẽ gặp ảo mộng, suy giảm trí nhớ, giảm thị lực, đau nửa đầu và thường xuyên mê sảng. Bệnh nhân cũng gặp khó khăn trong các hoạt động thể chất, rối loạn giấc ngủ, chán ăn. Ở mức độ nghiêm trọng hơn, người bệnh sẽ bị rối loạn hành vi, tránh tiếp xúc với người khác, nói chuyện một mình, hoang tưởng… Theo các chuyên gia, những người sống trong môi trường xã hội không thân thiện dễ dẫn đến sự kích động, thận trọng, lo lắng và căng thẳng cao độ khi họ già đi. Chính vì vậy, người thân cần quan tâm đến môi trường sống của người bệnh và giúp họ giảm thiểu căng thẳng.

4. Chăm sóc người già bị hoang tưởng

Việc chẩn đoán bệnh hoang tưởng ở người già gặp nhiều khó khăn do bệnh có nhiều biểu hiện phức tạp và ít phụ thuộc vào các quy luật. Chăm sóc người cao tuổi mắc bệnh này là việc không dễ dàng. Người bệnh có xu hướng xa lánh gia đình và khiến những người chăm sóc họ sợ hãi, mệt mỏi vì nhiều yêu cầu cao nhưng rất vô lý. Tuy nhiên, người già bị hoang tưởng dễ kích động và tự gây nguy hiểm đến tính mạng nếu không được ai chăm sóc. Dưới đây là một số lưu ý giúp cho việc chăm sóc người cao tuổi bị bệnh thuận lợi hơn:

-Cố gắng kiên nhẫn và thấu hiểu những gì người bệnh đang trải qua

-Đừng bỏ qua bất cứ thay đổi nhỏ nào trong hành vi của người bệnh. Theo thời gian, những điều này có thể dẫn đến các vấn đề lớn

-Trấn an và xác định cảm xúc của người bệnh, đừng cố gắng đưa ra những lời giải thích hợp lý

-Hình thành thói quen viết nhật ký hành vi người bệnh, điều này giúp bạn theo dõi những chuyển biến tích cực của họ

-Theo dõi cẩn thận hành vi của bệnh nhân và các nguyên nhân gây hoang tưởng

-Lưu giữ hồ sơ về hành vi của người cao tuổi là một công cụ hữu ích cho các bác sĩ điều trịBất cứ ai cũng muốn được lắng nghe và được yêu thương, đặc biệt là với người bị bệnh hoang tưởng ở tuổi già

-Cố gắng tìm hiểu điều gì đang kích hoạt cảm xúc của người bệnh

-Tìm kiếm sự hỗ trợ của các chuyên viên tư vấn y tế

Hầu hết các trường hợp hoang tưởng đều có thể điều trị nếu có sự can thiệp kịp thời của bác sĩ. Tuy nhiên, người thân của bệnh nhân cần thận trọng trong việc sử dụng thuốc ức chế hoang tưởng và thuốc chống trầm cảm. Các loại thuốc này chỉ có khả năng kìm hãm, không thể điều trị dứt điểm. Vì vậy, bệnh nhân tuyệt đối không được tự ý sử dụng thuốc mà chưa có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Bên cạnh đó, người nhà bệnh nhân có thể kết nối với các nhóm trị liệu hoang tưởng cho người già tại bệnh viện. Trị liệu nhóm có thể mang lại những hiệu quả khả quan và lâu dài. Nếu bạn hoặc người thân phải đối mặt với các triệu chứng đầy thách thức của bệnh hoang tưởng ở người già, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia sức khỏe tâm thần càng sớm càng tốt. Bệnh không được điều trị sẽ dẫn đến nhiều hậu quả nguy hiểm cho bệnh nhân và những người thân xung quanh họ.