Có thai ngoài ý muốn ở trẻ vị thành niên: Phòng tránh như thế nào?

Yêu đương hồn nhiên

Tại Trung tâm tư vấn sức khỏe sinh sản và kế hoạch hóa gia đình (Bệnh viện Phụ sản T.Ư) hầu như ngày nào cũng gặp 2-3 sản phụ tuổi vị thành niên (VTN).

Tại Phòng tư vấn VTN (Trung tâm tư vấn sức khoẻ sinh sản - Kế hoạch hóa gia đình, Bệnh viện Phụ sản T.Ư), một bà mẹ mang vẻ mặt rầu rĩ đã đưa con gái của mình chưa đầy 16 tuổi đến để “bỏ” cái thai 8 tuần tuổi. Người mẹ cho biết, đây là hậu quả của mối tình tự nguyện với cậu bạn lớn hơn cô bé 1 tuổi. Cô bé quan hệ tình dục với bạn trai mà không hề có ý thức gì về việc mang thai, chỉ khi thấy cơ thể quá khác lạ, bụng to lên mới “mách mẹ”. Hốt hoảng, người mẹ mua que thử thai về kiểm tra thì sự đã rồi.

Lại có bé gái khác tuần thai còn lớn hơn tuổi đời, mới 15 nhưng cũng mang thai đến tuần thứ 25. Em chia sẻ mình: “Dù cũng không muốn “chuyện ấy” nhưng vì sợ không chiều người yêu thì anh ấy sẽ bỏ em nên em cũng mặc kệ anh ấy làm gì thì làm. Em nghĩ, mình bé nên chưa thể có thai. Em chỉ nghĩ, mình béo lên, chỉ đến khi thấy bụng “ngọ nguậy” mới sợ hãi cho bố mẹ biết”.

Theo bác sĩ sĩ Đào Văn Thụ (Trung tâm tư vấn sức khoẻ sinh sản - Kế hoạch hóa gia đình, Bệnh viện Phụ sản T.Ư), gần như ngày nào cũng có trường hợp sản phụ là VTN dưới 18 tuổi đến Trung tâm xin tư vấn, khám thai hoặc xin xử lý cái thai. Có cô gái đã lập gia đình, có người chưa lấy chồng, có không ít học sinh trung học. Nhiều cháu bé mới 14-15 tuổi nhưng thai nhi đã 19-20 tuần. Đối với các trường hợp này, việc xử lý thai không hề đơn giản, phải chuyển sang các khoa điều trị để làm thủ thuật. “Có sản phụ mới 16 tuổi, nhưng đã mang thai 2 lần. Lần mang thai thứ 2, thai nhi đã 22 tuần tuổi nên các bác sĩ buộc phải cho bệnh nhân ra thai bằng con đường tự nhiên”.

Nghiên cứu về tình hình sinh đẻ của sản phụ tuổi VTN tại Bệnh viện Phụ sản T.Ư vừa công bố cho thấy, tổng số sản phụ đẻ tại bệnh viện năm 2017 là 21.722 sản phụ, năm 2018 là 22.346 sản phụ. Trong đó, tỷ lệ VTN mang thai trong cả 2 năm là 0,5%.

Theo bác sĩ Nguyễn Thị Lan Hương (thành viên nghiên cứu, Bệnh viện Phụ sản T.Ư), trong số 227 sản phụ độ tuổi VTN (tuổi từ 10 đến dưới 18 tuổi), có 178 trường hợp đã lập gia đình; số sản phụ 17-18 tuổi chiếm đại đa số (83,5%); số sản phụ từ 14-16 tuổi là 34 trường hợp, trong đó đáng lưu tâm là có 4 cháu bé mới 10-13 tuổi. Trong số 227 sản phụ nhí, có đến 27 sản phụ "nhí" còn đang là học sinh sinh viên (chiếm 11,9%), 83,3% làm nghề tự do và 21,6% chưa có chồng. Không ít VTN đã có tiền sử phá thai hoặc sinh con lần 2.

Những nguy hại của việc nạo hút thai

Tai biến và biến chứng của nạo hút thai rất nhiều. Những biến chứng có thể phát hiện xử lý ngay như chảy máu, đau, dị ứng với thuốc, thủng tử cung... Những biến chứng âm thầm nhưng ảnh hưởng rất nhiều đến khả năng sinh sản sau này của trẻ vị thành niên như hở eo tử cung, dính buồng tử cung, tắc ống dẫn trứng.

Hở eo tử cung làm tăng nguy cơ sinh non, trong khi đó dính buồng tử cung và tắc ống dẫn trứng sẽ làm cho bệnh nhân vô sinh. Nhiễm trùng tử cung là một biến chứng nguy hiểm nếu không phát hiện và điều trị sớm. Nhiễm trùng ống dẫn trứng có thể dẫn đến thai ngoài tử cung ở những lần mang thai sau.

Một vấn đề cũng khá nghiêm trọng cần được đề cập đến đó là mang thai ngoài ý muốn sẽ ảnh hưởng rất tiêu cực lên tâm lý của của trẻ vị thành niên. Trước và sau khi hút - nạo thai trẻ vị thành niên luôn luôn có mặc cảm tội lỗi, tâm lý sợ hãi và sẽ ít tiếp xúc với những người xung quanh.

Trong giai đoạn này vai trò của những người thân xung quanh trẻ (đặc biệt là cha, mẹ) rất là quan trọng. Tuy nhiên, một số trường hợp mọi người lại có thái độ khinh miệt và chỉ trích nặng nề làm trẻ bị tổn thương nhiều hơn có thể dẫn đến tự kỷ đôi khi dẫn đến mắc bệnh tâm thần.

Thậm chí, nhiều bạn gái khi đến tuổi trưởng thành bị ám ảnh về vấn đề nạo phá thai trước đây đã trở nên sợ hãi sex. Điều này hưởng không nhỏ tới cuộc sống hôn nhân và hạnh phúc gia đình.

Phòng tránh như thế nào?

Ngày nay, do tác động của nhiều yếu tố (phim ảnh bạn bè...) trẻ có xu hướng dễ dàng trong quan hệ tình dục. Điều này cũng là một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ trẻ vị thành niên phá thai và sinh con ngoài ý muốn ngày càng tăng.

Giải pháp cấm đoán trẻ không được quan hệ tình dục ở độ tuổi này rất khó khả thi vì gia đình khó kiểm soát trẻ một cách hoàn toàn. Cho nên điều cần làm là giáo dục giới tính và cho trẻ biết những nguy cơ có thể xảy ra nếu có thai và phá thai có thể hạn chế được tỷ lệ mang thai ngoài ý muốn.

Cung cấp và hướng dẫn sử dụng các phương pháp tránh thai là giải pháp khá tốt. Phương pháp tránh thai phù hợp nhất cho lứa tuổi này là bao cao su, viên thuốc tránh thai loại phối hợp và thuốc ngừa thai khẩn cấp.

Bao cao su là phương pháp ngừa thai được chọn đầu tiên vì dễ sử dụng, hiệu quả cao nếu dùng đúng và quan trọng nhất là ngăn ngừa được bệnh lây truyền qua đường tình dục. Tuy nhiên, đôi khi trẻ vị thành niên ngại dùng bao cao su vì nó không mang tính bí mật.

Hơn nữa, trẻ vị thành niên nữ sẽ khó thuyết phục “đối tác” của mình dùng bao cao su. Viên thuốc tránh thai loại phối hợp có hiệu quả ngừa thai khá cao và có thể điều trị những bất thường khác nếu có của trẻ vị thành niên như: chu kỳ kinh không đều, thống kinh, lạc nội mạc tử cung...

Tuy nhiên, cách dùng hơi phức tạp nên trẻ có thể bỏ thuốc. Thuốc ngừa thai khẩn cấp hiện nay được sử dụng rất nhiều và cách sử dụng cũng khá đơn giản hơn so với 2 phương pháp ngừa thai trên nên có thể được xem như là một phương pháp có thể dùng cho trẻ vị thành niên.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng viên thuốc tránh thai loại phối hợp và thuốc ngừa thai khẩn cấp không thể ngăn chặn bệnh lây truyền qua đường tình dục.

Đây là một vấn đề đáng quan tâm trong xã hội hiện nay. Và thuốc ngừa thai khẩn cấp không nên được dùng quá 2 lần trong 1 tháng vì nếu dùng quá nhiều sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản của nữ giới sau này.

Mặt khác, một vấn đề nữa cần quan tâm khi tư vấn các phương pháp ngừa thai cho trẻ vị thành niên là nên viết cho trẻ dễ hiểu (ngôn ngữ viết và nói phải dễ hiểu đối với trẻ có trình độ cấp 2 và cấp 3). Nếu viết khó hiểu trẻ sẽ không áp dụng hoặc áp dụng không đúng.

Ngoài việc đưa vào chương trình giáo dục, có thể thành lập phòng tư vấn và các nơi này sẽ bảo đảm bí mật và an toàn cho trẻ.

Và ứng phó khi trẻ có thai ngoài ý muốn

Phương pháp ngừa thai dù hiện đại đến đâu thì cũng có một tỷ lệ thất bại (ở trẻ vị thành niên tỷ lệ thất bại có thể cao hơn do hiểu biết không đầy đủ). Vì thế trẻ vẫn có nguy cơ mang thai cho dù đã áp dụng các phương pháp này.

Cho nên vấn đề kế tiếp sau vấn đề ngừa thai là giúp trẻ phát hiện sớm nếu có thai. Khi thai còn nhỏ chúng ta có nhiều phương pháp phá thai. Phá thai khi thai còn nhỏ sẽ ít gây tai biến và biến chứng cũng như tác động tâm lý lên trẻ cũng ít hơn.

Vì thế, ngoài vấn đề tư vấn các phương pháp tránh thai, chúng ta cần tư vấn cho trẻ cách phát hiện sớm khi mang thai (các dấu hiệu như: Trễ kinh, những thay đổi trong cơ thể...).

Do tâm lý e ngại và cái nhìn thiếu thiện cảm của xã hội đối với trẻ vị thành niên mang thai, nên việc tư vấn cho các trường hợp này ít được quan tâm. Từ đó, trẻ vị thành niên cũng sẽ ngại trao đổi các vấn đề liên quan với người lớn.

Vai trò của các bậc phụ huynh cũng rất quan trọng. Cha mẹ cũng nên hiểu biết các vấn đề này để có thể tư vấn cho con mình, vì trẻ sẽ dễ trao đổi những thắc mắc của mình với cha mẹ hơn.

Ngoài ra, bậc phụ huynh cũng phải tạo cho trẻ có tâm lý coi mình là “bạn” để có thể tâm sự với mình khi có vấn đề. Nếu có “sự cố” người lớn nên bình tĩnh để xử lý, tránh gây tổn thương tâm lý cho các trẻ.