Khả năng di động của tinh trùng kém: Nguyên nhân, phân loại

Phân loại khả năng di động của tinh trùng

Theo định nghĩa của Tổ chức thế giới WHO, vô sinh là tình trạng hai vợ chồng quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp tránh thai trong một năm mà không có thai. Theo ước tính có khoảng 15-20% cặp vợ chồng trên thế giới đang gặp phải tình trạng vô sinh. Trong đó, nguyên nhân vô sinh do người vợ chiếm khoảng 40-50%; do kết hợp các yếu tố của vợ và chồng là 20% và nguyên nhân vô sinh do yếu tố từ nam giới chiếm 30-40%. Bên cạnh các nguyên nhân phổ biến như số lượng tinh trùng trong tinh dịch thấp, tinh trùng có hình dạng bất thường thì khả năng di động của tinh trùng kém là một trong những nguyên nhân quan trọng gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới.

Tinh trùng của nam giới có ba kiểu di động, đó là:

Di động tiến tới: tinh trùng di chuyển tiến tới theo đường thẳng hoặc vòng tròn lớn.

Di động tại chỗ: tinh trùng di động không theo chuyển động tịnh tiến lên phía trước mà bơi trong những vòng tròn nhỏ hoặc chuyển động nhẹ tại chỗ,...

Bất động: không thấy tinh trùng di chuyển.

Để có thể đi qua chất nhầy cổ tử cung nữ giới và thụ tinh cho trứng, tinh trùng cần phải di động tiến tới với tốc độ di chuyển của tinh trùng ít nhất là 25 micromet mỗi giây. Khả năng di động của tinh trùng của nam giới được đánh giá là kém khi kết quả phân tích tinh dịch đồ cho thấy có ít hơn 32 phần trăm tinh trùng có thể di chuyển hiệu quả.

Tinh trùng di động có ý nghĩa như thế nào với khả năng thụ thai?

Có khoảng 60-80 triệu cặp vợ chồng đang bị vô sinh trên toàn thế giới. Tỷ lệ vô sinh có sự khác nhau giữa các quốc gia. Ở Hoa Kỳ, tỷ lệ vô sinh là khoảng 10% các cặp vợ chồng. Trong đó, 40-50% các trường hợp vô sinh có nguyên nhân đến từ nam giới. Nguyên nhân thường gặp nhất gây vô sinh nam là do số lượng tinh trùng thấp, tuy nhiên tinh trùng di động kém cũng là một yếu tố góp phần quan trọng.

Sự di chuyển của tinh trùng có vai trò vô cùng quan trọng đối với khả năng thụ thai. Có ba kiểu tinh trùng di động đó là:

Di động tiến tới: tinh trùng di động tiến tới theo thẳng trục từ đầu đến cổ hoặc di chuyển theo dạng vòng tròn lớn.Di động tại chỗ: tinh trùng không chuyển động tiến tới mà chuyển động nhẹ tại chỗ, bơi theo những vòng tròn nhỏ hoặc gặp khó khăn trong di chuyển,...Tinh trùng bất động: không tìm thấy tinh trùng có bất kỳ di chuyển nào.Để thụ tinh, tinh trùng phải di động tiến tới để qua âm đạo, hướng về phía tử cung đi qua tử cung đến vòi trứng để tìm trứng. Tinh trùng được đánh giá là khỏe mạnh khi có thể di động tiến tới với vận tốc ít nhất 25 micromet mỗi giây. Nam giới có tinh trùng di chuyển kém hoặc gọi là tinh trùng yếu làm khả năng thụ thai thấp.

Nguyên nhân tinh trùng di chuyển chậm

Có rất nhiều nguyên nhân có thể gây ra tình trạng tinh trùng di chuyển chậm ở nam giới như:

Do di truyền

Tinh hoàn bị tổn thương do các nguyên nhân như: nhiễm trùng; ung thư tinh hoàn; tinh hoàn bị tổn thương do phẫu thuật, do chấn thương; tinh hoàn bị khiếm khuyết chức năng bẩm sinh;...

Bệnh giãn tĩnh mạch thừng tinh (Varicocele) là tình trạng giãn rộng của các tĩnh mạch trong bìu, đây là một nguyên nhân phổ biến làm giảm sản xuất tinh trùng và giảm chất lượng tinh trùng, có thể làm tốc độ di chuyển của tinh trùng kém.

Sử dụng các thuốc như steroid đồng hóa, một số phương thuốc thảo dược, cần sa, cocain trong thời gian dài cũng có thể gây giảm số lượng và khả năng di động của tinh trùng.

Các yếu tố về lối sống và môi trường có thể gây ảnh hưởng lớn đến khả năng di động của tinh trùng. Các nghiên cứu đã chỉ ra hút thuốc lá có thể làm tinh trùng di chuyển chậm, đặc biệt khi hút thuốc hơn 10 điếu mỗi ngày. Một số công việc đòi hỏi phải ngồi lâu như lái xe, vẽ tranh,... có thể liên quan đến nguy cơ vô sinh.

Tuy nhiên, cũng có nhiều trường hợp nam giới có tinh trùng di chuyển chậm nhưng không thể giải thích được nguyên nhân.

Chẩn đoán khả năng di động của tinh trùng kém như thế nào?

Để đánh giá tốc độ di chuyển của tinh trùng, bác sĩ sẽ chỉ định phân tích tinh dịch đồ, đây là một xét nghiệm tuy đơn giản nhưng vô cùng hữu ích trong đánh giá khả năng sinh sản ở nam giới.

Mẫu tinh dịch thường được lấy tại phòng khám bác sĩ. Sẽ có một phòng riêng để nam giới sẽ thủ dâm và phóng tinh dịch vào một hộp vô trùng. Nam giới cũng có thể lấy mẫu tinh dịch tại nhà bằng cách xuất tinh vào bao cao su đặc biệt do bác sĩ cung cấp, tuyệt đối không được sử dụng loại bao cao su thông thường vì chúng thường chứa chất bôi trơn và chất diệt tinh trùng, sẽ làm ảnh hưởng đến chất lượng mẫu tinh dịch. Nếu lấy mẫu tinh dịch tại nhà cần bảo quản mẫu ở nhiệt độ gần với nhiệt độ cơ thể (37 độ) và đem mẫu đến phòng xét nghiệm trong thời gian ngắn (không quá 1 giờ) để tránh tinh trùng bị bất hoạt.

Xét nghiệm tinh dịch đồ

Để đánh giá tốc độ di chuyển của tinh trùng, bác sĩ sẽ chỉ định phân tích tinh dịch đồ

Để kết quả phân tích tinh dịch đồ chính xác, nam giới sẽ được yêu cầu kiêng quan hệ tình dục trong từ 2-7 ngày trước khi lấy mẫu. Vì nếu xuất tinh quá thường xuyên có thể làm số lượng và mật độ tinh trùng thấp. Tuy nhiên nếu quá lâu không xuất tinh (>7 ngày) sẽ làm tăng tỷ lệ tinh trùng già, yếu, kém vận động trong tinh dịch, kết quả phân tích sẽ kém chính xác.

Để xác định chính xác tình trạng của tinh trùng nam giới, phân tích tinh dịch đồ thường được thực hiện ít nhất là hai lần. Các mẫu tinh dịch có thể được lấy cách nhau từ 2 đến 4 tuần. Nếu tỷ lệ tinh trùng di động tốt trong các mẫu ít hơn 32%, có thể chẩn đoán là nam giới có tinh trùng di động kém.