Lào Cai: Nhiều chuyển biến tích cực trong công tác dân số

Chăm sóc sức khỏe cho trẻ em tại Bệnh viện đa khoa huyện Bát Xát.

Động lực cho công tác dân số

Cùng với các chính sách của Đảng và Nhà nước về công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình, ngày 15/12/2016, HĐND tỉnh Lào Cai đã ban hành Nghị quyết số 90/2016/NQ-HĐND về chính sách công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017-2020 (gọi tắt là NQ 90); theo đó các nội dung hỗ trợ bao gồm: chi thù lao cho cộng tác viên dân số tại các tổ dân phố; hỗ trợ chi thực hiện dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, xử lý tai biến do sử dụng biện pháp tránh thai, thực hiện dịch vụ sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh cho các đối tượng l người thuộc hộ nghèo, cận nghèo, người dân tộc thiểu số sống tại các xã đặc biệt khó khăn; hỗ trợ các hoạt động công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình…

Đại diện Sở Y tế tỉnh cho biết: để từng bước đưa NQ 90 vào cuộc sống; Sở đã chủ động phối hợp với các đơn vị liên quan tham mưu cho UBND tỉnh ban hành các văn bản chỉ đạo thực hiện NQ 90; đồng thời công tác phổ biến, quán triệt, tuyên truyền nâng cao nhận thức và lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện Nghị quyết được quan tâm đẩy mạnh, tạo sự đồng tình, ủng hộ và tích cực tham gia của các cấp, các ngành và các tầng lớp nhân dân.

Đặc biệt, công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục vận động nhân dân thực hiện các chính sách dân số đã được ngành Y tế  tổ chức đa dạng với nhiều hình thức, kết hợp giữa truyền thông đại chúng với truyền thông trực tiếp đến các đối tượng, chú trọng và tập trung cho những địa bàn vùng sâu, vùng xa các đối tượng có nguy cơ cao (con 1 bề đặc biệt 1 bề gái). Tăng cường vận động trực tiếp thông qua hoạt động của các loại hình câu lạc bộ, hội nghị, truyền thông nhóm nhỏ, các hoạt động lồng ghép của các tổ chức, đoàn thể và tư vấn trực tiếp thông qua 1.120 cộng tác viên dân số là nhân viên y tế thôn, bản và cán bộ dân số tại 152/152 xã, phường, thị trấn. Trên hệ thống thông tin đại chúng từ tỉnh đến cơ sở đã thường xuyên phát tin, bài về nội dung các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nghị quyết của HĐND tỉnh và  những văn bản mới về lĩnh vực dân số - kế hoạch hóa gia đình.

Bên cạnh công tác tuyên truyền, ngành Y tế chú trọng đảm bảo hậu cần phương tiện tránh thai, ưu tiên cung cấp miễn phí phương tiện tránh thai cho các đối tượng thuộc hộ nghèo, cận nghèo, vùng sâu, vùng xa, người thuộc diện chính sách xã hội… và đã được người dân chấp nhận. Công tác đáp ứng dịch vụ kế hoạch hóa gia đình từng bước được mở rộng và nâng cao về chất lượng, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của đối tượng thực hiện kế hoạch hóa gia đình trong các đợt chiến dịch và đáp ứng dịch vụ thường xuyên; triển khai có hiệu quả các mô hình mới như tiếp thị xã hội, xã hội hóa các phương tiện tránh thai; sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh, tư vấn khám sức khỏe trước hôn nhân…. Đồng thời duy trì hoạt động 60 câu lạc bộ giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thành lập và duy trì 22 mô hình/22 xã giảm tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống.

Ông Đỗ Sỹ Hùng, Chi cục Trưởng Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh cho biết: Thời gian qua, ngành Y tế đã chú trọng kiện toàn tổ chức bộ máy đội ngũ cán bộ làm công tác dân số từ tỉnh đến cơ sở; 100% số xã, phường, thị trấn có viên chức dân số làm việc tại trạm y tế, nhân viên y tế thôn, bản kiêm cộng tác viên dân số được phụ cấp bằng 1/2 mức lương cơ bản. Đặc biệt cộng tác viên ở những nơi chưa có nhân viên y tế thôn, bản được hỗ trợ 100 nghìn đồng/tháng theo chính sách hỗ trợ của NQ 90 nên đã giúp cho cán bộ dân số cơ sở yên tâm và nhiệt tình hơn trong công việc.

Nhờ đó, sau hơn 4 năm thực hiện chương trình mục tiêu y tế - dân số cùng với chính sách hỗ trợ của địa phương công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình đã đạt được những kết quả quan trọng. Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên giảm từ 12,76%o năm 2015 xuống còn 11,75%o năm 2019; tỷ suất sinh thô giảm từ 18,98%o năm 2015 xuống còn 17,12%o năm 2019; tỷ lệ các cặp vợ chồng áp dụng các biện pháp tranh thai được duy trì 70%; mức sinh chung của toàn tỉnh liên tục giảm qua các năm tiệm cận với mức sinh thay thế (tỷ lệ tăng dân số tự nhiên  năm 2019 là 1,17%); nhận thức của toàn xã hội về công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình nâng lên rõ rệt, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người dân, gia đình và toàn xã hội.

Tuy nhiên, khảo sát thực tiễn cho thấy: bên cạnh những kết quả đạt được, công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình còn đối diện với nhiều khó khăn, thách thức như mức sinh chưa ổn định, tỷ số giới tính khi sinh đã giảm nhưng vẫn ở mức cao (năm 2009 là 121,77 bé trai/100 bé gái giảm xuống còn 113,8 bé trai/100 bé gái năm 2019); số người có điều kiện kinh tế khá giả muốn sinh con thứ 3 trở lên, tình trạng cán bộ, đảng viên vi phạm chính sách dân số có chiều hướng gia tăng; tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống vẫn còn tồn tại ở một số vùng dân tộc thiểu số; tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi trẻ em dưới 5 tuổi của Lào Cai thấp hơn nhiều so với mức trung bình của toàn quốc..

Chuyển trọng tâm không từ bỏ kế hoạch hóa gia đình

Nghị quyết số 21-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XII) về công tác dân số trong tình hình mới được ban hành khẳng định dân số là yếu tố quan trọng hàng đầu của sự phát triển đất nước. Một trong những quan điểm chỉ đạo quan trọng được Nghị quyết đưa ra là tiếp tục chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình (KHHGĐ) sang dân số và phát triển. Nghị quyết là kim chỉ nam cho ngành dân số trong giai đoạn mới với các chiến lược đề ra nhằm đạt các mục tiêu như: Duy trì vững chắc mức sinh thay thế; đưa tỷ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên; tận dụng hiệu quả cơ cấu dân số vàng; thích ứng già hóa dân số; phân bố dân số hợp lý và nâng cao chất lượng dân số tiến tới góp phần phát triển đất nước nhanh, bền vững.

Tỉnh Lào Cai những năm trước đây, chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình có nội dung trọng tâm là kế hoạch hóa gia đình với mục tiêu giảm sinh thì nay chuyển hướng theo Nghị quyết số 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới với nhiệm vụ duy trì vững chắc mức sinh thay thế tại vùng thấp, tiếp tục giảm sinh tại vùng cao, vùng khó khăn; khống chế và kiểm soát tốc độ tỷ số giới tính khi sinh; nâng cao chất lượng dân số.

Bởi vậy, đối với công tác dân số hiện nay là chuyển trọng tâm chứ không phải là "từ bỏ kế hoạch hóa gia đình" nhằm duy trì mức sinh thay thế (2,1 con/bà mẹ) nhưng theo phương thức mới đó là việc truyền thông, cung cấp phương tiện, dịch vụ phải khác nhau giữa các vùng. Đồng thời, tỉnh cũng thực hiện các nội dung mà chính sách dân số mới đưa ra là kiểm soát được tốc độ tăng tỷ số giới tính khi sinh, sàng lọc trước sinh, sàng lọc sơ sinh, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân, đẩy mạnh công tác truyền thông, giáo dục, vận động về dân số và phát triển để nâng cao chất lượng dân số.

Theo Giám đốc Sở Y tế tỉnh, để thực hiện được mục tiêu của công tác dân số trong tình hình mới, ngành Y tế cũng như các địa phương trong tỉnh tiếp tục tổ chức thực hiện nghiêm túc có hiệu quả các văn bản đã ban hành của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh để thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW; nâng cao nhận thức của những người làm công tác dân số từ tỉnh đến cơ sở về nhiệm vụ công tác dân số trong giai đoạn hiện nay; củng cố, kiện toàn, ổn định tổ chức bộ máy cán bộ làm công tác dân số tuyến xã, thôn bản đảm bảo triển khai hiệu quả công tác dân số trong tình hình mới. Tăng cường sự phối hợp của các ban ngành, đoàn thể đẩy mạnh hoạt động truyền thông dân số; đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền vận động người dân thực hiện chính sách dân số nhằm làm chuyển biến sâu sắc về nhận thức, tâm lý, tập quán sinh đẻ trong nhân dân; triển khai và mở rộng các mô hình nâng cao chất lượng dân số phù hợp với điều kiện, đặc thù của tỉnh miền núi, tỉnh có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số đảm bảo hiệu quả và bền vững. Bên cạnh đó, rất cần HĐND tỉnh tiếp tục có chính sách hỗ trợ công tác dân số giai đoạn 2021 – 20125 để có thêm nguồn lực bổ sung cho các hoạt động nâng cao chất lượng dân số.

Công tác dân số và phát triển trong tình hình mới đặt ra cho ngành y tế, nhất là những người làm công tác dân số những cơ hội và thách thức mới trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực. Để làm tốt công tác dân số và phát triển cần có sự đồng hành của mọi gia đình, sự phối hợp liên ngành dưới sự lãnh đạo của các cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp./.