Rèn kỹ năng sống cho tuổi vị thành niên - tầm quan trọng và cách thực hiện

Hiện nay, độ tuổi vị thành niên thường dễ bị dụ dỗ bởi người xấu hay có những suy nghĩ, hành vi không đúng với đạo đức, xã hội. Chính vì vậy, việc giáo dục cho trẻ những kỹ năng căn bản này là vô cùng cần thiết, yêu cầu sự quan tâm, sát sao của các bậc phụ huynh.

Kỹ năng sống là gì?

Kỹ năng sống có thể được hiểu là các kỹ năng thiết thực để ứng phó trong những tình huống xảy ra hằng ngày, bao gồm hàng loạt các kỹ năng như:  kỹ năng nhận biết vấn đề và nguy cơ; kỹ năng giao tiếp tự nhận thức; kỹ năng giải quyết vấn đề và ứng phó tình huống một cách linh hoạt, sáng tạo; kỹ năng xác định giá trị; kỹ năng ra quyết định; kỹ năng kiên định, xử lý căng thẳng...

Vì vậy, rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ vị thành niên là hết sức quan trọng để giúp các em làm chủ bản thân, có khả năng thích ứng, biết cách ứng phó trước những tình huống khó khăn, giảm nguy cơ tham gia vào các tệ nạn xã hội; rèn luyện cho các em cách sống có trách nhiệm đối với bản thân, bạn bè, gia đình, cộng đồng và mở ra cơ hội, hướng suy nghĩ tích cực, tự tin, tự quyết định và có lựa chọn đúng đắn.

Thực trạng vị thành niên hiện nay

Thực tế hiện nay, nhiều gia đình chỉ quan tâm đến kết quả học tập của con mà không chú ý rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ, không khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động xã hội, hòa nhập vào cộng đồng, điều đó đã làm ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Đã có không ít em sau khi đạt được danh hiệu học sinh xuất sắc thì rơi vào trạng thái trầm cảm, rối nhiễu tâm trí.

Ở vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, các bậc cha mẹ  quan niệm giáo dục văn hóa, đạo đức nói chung cho trẻ là nhiệm vụ của nhà trường. Cũng có không ít các bậc cha mẹ vì kế sinh nhai nên thiếu thời gian quan tâm đến giáo dục con cái. Một thực tế nữa là, áp lực học tập hiện nay đối với các em quá nặng, chương trình học văn hóa quá tải; kỹ năng mà các em được rèn luyện chủ yếu là kỹ năng học tập còn kỹ năng sống không được chú ý đầy đủ.

Cách dạy con theo kiểu áp đặt “cha mẹ nói sao con phải nghe vậy” vẫn đan lấn áp, thiếu sự trao đổi cởi mở đã tạo khoản cách giữa cha mẹ với con cái, đặc biệt là ở tuổi vị thành niên, khi các em đang chứng tỏ mình đã lớn...

Đặc điểm tuổi vị thành niên

Trẻ vị thành niên là giai đoạn đang phát triển, có nhiều đổi thay về mặt tâm, sinh lý. Ở lứa tuổi này, các em chưa thể phân biệt được cái gì đúng nên học hỏi, cái gì sai nên tránh. Đây là giai đoạn mà các em đang dần điều chỉnh những ảnh hưởng của gia đình để tự lập hơn trong những quyết định liên quan trực tiếp đến bản thân như chọn ngành nghề nào để học, chơi với ai...

Đồng thời lứa tuổi này cũng chịu sự tác động rất mạnh của những thay đổi nhanh chóng đang diễn ra trong xã hội và những thay đổi bên trong về tâm sinh lý của chính bản thân trẻ. Các em dễ bị lôi kéo vào những hoạt động thiếu lành mạnh, không cưởng lại được cám dỗ khiến các em dễ có nguy cơ trở thành nạn nhân của tình trạng bị lạm dụng hay bạo hành.

Do đó, các em rất cần có những phương thức tiếp cận phù hợp và thích ứng với các vấn đề xã hội đang xảy ra. Rèn luyện kỹ năng sống cho trẻ vị thành niên không phải là chuyện dễ, nó chỉ thành công khi người lớn không áp đặt ý kiến của mình theo kiểu mệnh lệnh, bao cấp, suy nghĩ và hành động thay cho trẻ mà thay vào đó là khơi dậy tiềm năng của trẻ, hỗ trợ sự phát triển tiềm năng này bằng thái độ thông cảm và tôn trọng.

Lòng tự tin của trẻ sẽ lớn rất nhanh nếu người lớn nhìn chúng bằng con mắt mới và sáng tạo, đồng thời với thái độ kiên nhẫn. Giáo dục kỹ năng sống cũng không thể thành công nếu xã hội, nhất là gia đình, không đổi cách nhìn đứa trẻ, xem nó như “con nít, chẳng biết gì”, giáo dục theo kiểu nhục mạ, hạ thấp...

Trước những sự thay đổi mạnh mẽ của nền kinh tế, văn hóa, lối sống đồng thời với sự phát triển, thay đổi về tâm sinh lý đã khiến cho nhiều trẻ vị thành niên gặp khó khăn trong việc thích ứng và ứng phó với cuộc sống hằng ngày. Vì vậy, việc tăng cường tri thức và xây dựng các kỹ năng cho trẻ vị thành niên là điều cần thiết nhằm  giúp các em tự tin, chủ động, độc lập để trưởng thành.