Cách xử trí cấp cứu người cao tuổi tại nhà

Theo PGS.TS Dương Xuân Đạm, người già bị bệnh dễ có diễn biến bất thường, nên phải hết sức thận trọng, cần được theo dõi chặt chẽ. Nếu không được xử trí đúng, kịp thời, dễ gây ra các biến chứng, quá trình phục hồi thường kéo dài, có thể để lại các di chứng hoặc tàn tật.

Những bệnh cấp cứu hay gặp ở người cao tuổi

Tim mạch: Tai biến mạch máu não, tai biến mạch vành tim, biến chứng của bệnh tăng huyết áp, suy tim cấp.

Bệnh về tiêu hóa: Chảy máu trong hoặc nôn ra máu (do loét dạ dày, ung thư), ngộ độc ăn uống (nhiễm độc cấp, rượu...), đau bụng cấp (do bệnh dạ dày, gan mật, tắc ruột, viêm tụy cấp), tiêu chảy cấp (do nhiễm khuẩn, nhiễm độc), dị vật thực quản (do nuốt vật rắn, hóc xương, răng giả).

Hô hấp: Viêm phổi cấp, cơn hen phế quản cấp tính, ho ra máu (do giãn phế quản, lao phổi, ung thư phế quản, do bệnh tim, bệnh máu): tắc thở do trào tắc (nôn mửa nhiều trào tắc khí quản).

Về tâm thần kinh: Cơn kích động, cơn động kinh, hôn mê, liệt (do trung ương hay ngoại vi), rối loạn tiền đình nặng.

Do chấn thương: Chảy máu, gãy xương, sai khớp, tổn thương não tủy, choáng.

Do các nguyên nhân khác: Hôn mê do đái tháo đường, ngộ độc thuốc, ngộ độc khí đốt (bếp gas), chết đuối, bỏng (lửa, axit, kiềm). Nói chung các trường hợp cấp cứu ở người cao tuổi thường nặng hơn.

Những điều cần làm khi sơ cứu người cao tuổi tại nhà

Các trường hợp cấp cứu xảy ra tại nhà trong khi chưa có cán bộ y tế để chuyển tới bệnh viện thì việc sơ cứu ban đầu tại chỗ có ý nghĩa rất quan trọng, vì sơ cứu đúng làm bệnh tạm ổn định. Sơ cứu không đúng có thể gây nguy kịch thêm dẫn đến tử vong.

Bình tĩnh, đặt người bệnh nằm yên tĩnh ngay tại chỗ, nới bớt thắt lưng, quần áo, tránh lạnh và gió lùa; động viên người bệnh yên tâm không quá hoảng sợ; tìm mọi cách báo gọi y tế nhanh nhất để xử lý đúng và kịp thời.

Nếu bị chấn thương gây chảy máu nhiều, tạm thời dùng băng ép hoặc đặt ga rô cầm máu ngay sát trên chỗ tổn thương. Nếu có gãy xương, đặt nạn nhân nằm bất động hoặc buộc nẹp tạm thời ở tay chân...

Nếu có điều kiện nên đếm mạch, đo huyết áp và nhiệt độ, dùng đèn pin khám phản xạ đồng tử (nếu giãn to là tiên lượng xấu).

Hô hấp nhân tạo và xoa bóp tim ngoài lồng ngực khi nạn nhân ngưng thở và ngưng tim.

Đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất trong trường hợp nhân viên y tế khó đến kịp, đảm bảo vận chuyển đúng cách.

 Những điều không được làm

Vội vàng xoa bóp tim ngoài lồng ngực hoặc hô hấp nhân tạo khi chưa có chỉ định.

Vội vã cõng vác người bệnh không tính đến chuyện vật vã trong lúc đang cần nằm thật yên tĩnh; đè bệnh nhân ra để xoa bóp, day huyệt, đánh gió trong lúc chưa rõ bệnh; cho tiêm hoặc uống thuốc trong khi chưa rõ bệnh, chưa có hướng dẫn của thầy thuốc; tập trung đông người gây ồn ào ngột ngạt và làm người bệnh thêm lo sợ; để bệnh nhân bị lạnh quá hoặc nóng quá.

Nói chung khi xảy ra các trường hợp cần cấp cứu, trong khi chờ cán bộ y tế đến, trước hết phải bình tĩnh vì càng cuống, càng vội vã càng dễ phạm sai lầm, không tự tiện xử lý không đúng nguyên tắc. Việc xử trí tiếp hay vận chuyển đi đâu, bằng cách gì do cấp cứu y tế quyết định cho nên phải tìm cách báo gọi cấp cứu đến nhanh nhất. Việc này ở các thành phố và gần bệnh viện không khó khăn; nhưng ở nông thôn, miền núi thì rất trở ngại.

Vì vậy khi trong gia đình có người già hay đau ốm, cần có dự kiến trước việc báo gọi y tế bằng cách nào để họ đến kịp thời. Trường hợp không có xe cấp cứu phải đưa đến bệnh viện thì phải dự tính cách vận chuyển người bệnh như thế nào để bảo đảm an toàn và nhanh nhất. Có trường hợp ở thành phố nhưng đường xe cấp cứu không vào được hoặc nhà ở tầng cao nhưng cầu thang hẹp cáng không đi được... phải dự tính cách giải quyết trước, trong lúc bối rối thường rất lúng túng, gây chậm trễ nguy hiểm.