Phòng bệnh gan ở người cao tuổi

Theo quy luật của tự nhiên, càng lớn tuổi các hoạt động cơ thể ngày càng suy yếu, người cao tuổi (NCT) sẽ phải đối diện với gánh nặng bệnh tật, dễ bị nhiều bệnh cùng một lúc, đặc biệt là các bệnh mạn tính. NCT sẽ suy giảm khả năng duy trì cân bằng cuộc sống, cân bằng cơ thể, dẫn đến rối loạn cấu trúc và suy giảm chức năng của tất cả các cơ quan.

Gan là cơ quan lớn nhất và đảm nhiệm nhiều chức năng nhất của cơ thể, cùng với sự lão hóa các bộ phận trong cơ thể, gan của NCT cũng bị nhiều biến đổi, lão hóa làm giảm khả năng tái tạo, làm chậm đáng kể sự phục hồi chức năng, vì vậy gan dễ bị tổn thương, dễ bị xơ hóa.

Nhiều thống kê hiện nay ghi nhận tỷ lệ mắc bệnh gan mạn tính đang gia tăng ở NCT. Khởi phát ngấm ngầm, triệu chứng mơ hồ, biểu hiện không rõ ràng nhưng bệnh gan ở NCT lại đưa đến nhiều biến chứng nặng, các phương pháp điều trị ít hiệu quả, khó điều trị, khó phục hồi, tỷ lệ tử vong cao.

NCT dễ có nguy cơ bị một số bệnh gan cũng như dễ có nguy cơ bị những biến chứng nặng như suy gan, xơ gan, ung thư gan, đặc biệt trên những người bệnh có bệnh gan mạn tính trước đó.

Các bệnh về gan thường gặp ở người cao tuổi

Viêm gan siêu vi: Ở người trẻ nhiễm virus viêm gan A (HAV), virus viêm gan E (HEV) cấp tính thường tự khỏi, không nguy hiểm. Tuy nhiên, ở người bệnh cao tuổi khi bị nhiễm HAV, HEV cấp tính có nguy cơ dẫn đến các biến chứng như suy gan, viêm tụy, bệnh não gan,... gia tăng tỷ lệ phải nhập viện và tử vong.

Nhiễm virus viêm gan B (HBV), virus viêm gan C (HCV) ở người bệnh cao tuổi dễ có nguy cơ bùng phát dẫn đến suy chức năng gan, xơ gan, ung thư gan.

Bệnh gan tự miễn: Tỷ lệ bệnh gan tự miễn, bao gồm viêm gan tự miễn và xơ gan ứ mật nguyên phát cũng gặp ở người bệnh cao tuổi, gần 20% người bệnh viêm gan tự miễn phát triển sau 60 tuổi và bệnh thường tiến triển dẫn đến xơ gan, ung thư gan nhanh, xơ gan ứ mật nguyên phát ở người bệnh cao tuổi cũng có tiên lượng rất xấu, đáp ứng điều trị kém.

Bệnh gan nhiễm mỡ: Lão hóa đi kèm với béo bụng và mỡ nội tạng quá mức, gây ra tình trạng kháng insulin và tăng tiết cytokine tiền viêm dẫn đến hội chứng chuyển hóa và đái tháo đường type 2, gan nhiễm mỡ. Đây là bệnh chủ yếu hay gặp ở người trung niên và NCT. Sự lão hóa có liên quan đến sự phát triển của gan nhiễm mỡ, đồng thời người bệnh cao tuổi có nhiều nguy cơ bệnh gan nhiễm mỡ hơn do thường có một số bệnh lý đi kèm như tăng huyết áp, béo phì, tiểu đường và tăng lipid máu.

Tổn thương gan do thuốc: NCT thường phải sử dụng rất nhiều loại thuốc để điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, đa phần các loại thuốc lại được chuyển hóa qua gan càng làm tăng thêm gánh nặng cho gan, gan chịu nhiều áp lực nên người cao tuổi rất dễ bị tổn thương gan do thuốc.

Viêm gan mạn tính: Tỷ lệ mắc bệnh gan mạn tính đang gia tăng trong dân số cao tuổi, đa số không có triệu chứng hoặc triệu chứng không đặc hiệu, vì vậy người bệnh không được chẩn đoán ở giai đoạn sớm, khi triệu chứng đã rõ thường điều trị không còn hiệu quả, tỷ lệ tử vong cao.

Xơ gan: Là hậu quả của sự phá hủy cấu trúc bình thường và mất tế bào gan, ảnh hưởng chức năng tổng hợp và trao đổi chất bình thường của gan. Lão hóa đã được coi là một yếu tố nguy cơ tiến triển xơ hóa gan, xơ gan, đặc biệt ở những người có tổn thương gan mạn tính trước đó như viêm gan virus, viêm gan rượu,...

Ung thư gan: Người bệnh cao tuổi có thể bị ung thư gan ngay cả khi không bị xơ hóa, điều này cho thấy rằng chính sự lão hóa có thể là yếu tố ảnh hưởng gây ung thư gan.

Lời khuyên của thầy thuốc

Chăm sóc sức khỏe tổng quát nói chung và sức khỏe lá gan nói riêng ở NCT cần phải quan tâm đặc biệt. Trong đó cần chú trọng đến việc khám sức khỏe định kỳ ít nhất 6 tháng 1 lần hoặc khi nhận thấy cơ thể có những triệu chứng thay đổi bất thường, đừng để khi phát sinh bệnh hoặc khi bệnh đã kéo dài, đã có biểu hiện nặng mới đến bác sĩ thì đã muộn.

NCT thường ăn uống không ngon miệng, hấp thu kém, dễ sụt cân, sức khỏe suy yếu. Khi chăm sóc sức khỏe NCT cần chú ý đặc biệt tới chế độ dinh dưỡng phù hợp sao cho đầy đủ và cân đối.

Chế độ ăn của NCT cần đa dạng, bảo đảm đầy đủ năng lượng, đầy đủ chất dinh dưỡng, tăng cường đạm thực vật, rau xanh, chất xơ, trái cây tươi và uống nhiều nước, ít dầu mỡ, chất béo. Nên chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, thức ăn không quá mặn, quá ngọt, không quá lạnh hoặc quá nóng, không sử dụng thức ăn không an toàn, nhiễm nấm mốc.

Ngoài ra, cần tuân thủ việc dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ. Không được tự ý dùng thuốc, đặc biệt các loại thuốc không rõ nguồn gốc.