Điểm danh những yếu tố trực tiếp hoặc gián tiếp đến quá trình sinh tinh

Quá trình hình thành tinh trùng bắt đầu từ thời điểm dậy thì và tiếp diễn liên tục cho đến khi chết. Mỗi ngày có thể có đến vài trăm triệu tinh trùng được sinh ra từ mỗi tinh hoàn. Quá trình thụ tinh có hàng trăm triệu tinh trùng đi vào đường sinh dục nữ để cuối cùng chỉ có 1 tinh trùng thụ tinh noãn. Do đó, nếu quá trình sinh tinh bị suy giảm, dẫn đến số lượng và chất lượng tinh trùng giảm sẽ làm hạn chế rất nhiều quá trình thụ tinh bình thường và dẫn đến vô sinh.

Tinh trùng được tinh hoàn sinh ra. Sinh tinh là một quá trình phức tạp, không phải chỉ riêng ở tinh hoàn mà còn phụ thuộc hoạt động của các tuyến nội tiết khác, đặc biệt là tuyến yên. Vì thế, mọi yếu tố tác động đến hệ thống này đều có thể ảnh hưởng đến chức năng tình dục và chất lượng tinh trùng. Tinh trùng được sinh ra tại các ống sinh tinh trong tinh hoàn. Sau đó, tinh trùng đi vào mào tinh để trải qua giai đoạn trưởng thành cuối cùng trước khi xuất tinh. Nếu không có hiện tượng phóng tinh, tinh trùng sẽ chết, thoái hóa và bị hấp thu bởi biểu mô của mào tinh. Vào thời điểm phóng tinh, tinh trùng sẽ đi theo ống dẫn tinh, sau đó được trộn lẫn với dịch của tiền liệt tuyến, túi tinh và cuối cùng được tống xuất ra ngoài theo đường niệu đạo.

Các loại tế bào sinh tinh thường xuyên ở trong trạng thái gián phân hoặc giảm phân tích cực để đảm bảo cho quá trình sinh tinh liên tục. Do đó, các tế bào này rất nhạy với các thay đổi về vật lý, hóa học, sinh học bên trong và bên ngoài cơ thể. Những yếu tố này vì thế có nhiều nguy cơ ảnh hưởng và gây những bất thường trong quá trình sinh tinh. Nhiều yếu tố của môi trường, yếu tố nội tại cơ thể đã được ghi nhận có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến quá trình sinh tinh.

Nội tiết vùng dưới đồi - tuyến yên:

Khi hoạt động của vùng này bị suy yếu, không tiết đủ FSH để kích thích tinh hoàn sinh tinh trùng có khi vùng này lại tiết nhiều các hormone khác như prolactin sẽ làm giảm cường dương và sinh tinh.

Chế độ ăn uống

Chế độ ăn thiếu chất như: Vitamin A, Vitamin E, một số acid béo, acid amin và kẽm có thể ảnh hưởng trực tiếp lên tinh hoàn và gây giảm sinh tinh. Thiếu vitamin B có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh do ảnh hưởng trực tiếp lên tuyến yên và gián tiếp lên tinh hoàn. Gần đây, nhiều quan tâm cho rằng các thức ăn hiện đại thường chứa nhiều gốc hóa học có tính estrogenic yếu, nếu tích tụ lâu ngày có thể ức chế sinh tinh. Đây có thể là một trong những nguyên nhân chính của hiện tượng giảm chất lượng tinh trùng của nam giới đang được báo động.

Nhiễm trùng

Một số trường hợp vô sinh nam do giảm sinh tinh trùng sau biến chứng  viêm tinh hoàn của bệnh quai bị. Biểu mô sinh tinh bị ảnh hưởng hay bị hủy hoàn toàn có thể do tác động trực tiếp của nhiễm trùng, do hiện tượng viêm, tăng nhiệt độ hoặc do giảm phản ứng miễn dịch sau khi hàng rào máu tinh hoàn bị phá hủy.

Tăng nhiệt độ tinh hoàn

 Ở người, nhiệt độ ở bìu thường thấp hơn thân hiệt khoảng 2 đô. Trong trường hợp tinh hoàn không xuống hoặc tinh hoàn ẩn, quá trình sinh tinh sẽ bị ngưng lại. Trong thực nghiệm, người ta thấy cấu trúc mô học của tinh hoàn sẽ thay đổi nếu tinh hoàn không xuống. Sốt trên 38,5 độ có thể ức chế quá trình sinh tinh trong thời gian 6 tháng. Ngoài tác dụng ức chế sinh tinh, nhiệt độ cao có thể gây tổn thương AND của tinh trùng.

Môi trường sống và làm việc

Nhiễm độc một số ki loại nặng như chì, cadmi và thủy ngân có thể gây giảm sinh tinh và gây vô sinh. Hút thuốc nhiều và uống rượu cũng có thể ảnh hưởng trực tiếp là giảm sinh tinh. Các thuốc trừ sâu, diệt cỏ có thể gây ảnh hưởng lên quá trình  sinh tinh. Đặc biệt Dioxin cũng được ghị nhận có tác dụng lên quá trình sinh tinh và có thể gây vô sinh. Quá trình sinh tinh trùng rất nhạy cảm  với nhiều loại hóa chất có nguồn gốc công nghiệp và nông nghiệp. Mặc dù chưa có nghiên cứu có giá trị để xác định ảnh hưởng của dioxin trên quá trình sinh tinh của người, nhưng báo cáo của WHO năm 2000 về tác hại của dioxin trên sức khỏe cho thấy dioxin lam giảm số lượng tinh trùng ở chuột thực nghiệm.

Ảnh hưởng của phóng xạ

Tinh nguyên bào trong giai đoạn phân chia rất nhạy cảm với phóng xạ, trong khi tinh nguyên bào gốc, tinh tử và tinh trùng ít ảnh hưởng hơn. Tuy nhiên, nếu tiếp xúc với  phóng xạ cường độ cao, tất cả các loại tế bào sinh tinh đều bị ảnh hưởng  có thể dẫn đến vô tinh không hồi phục.  Gần đây, có báo cáo cho ràng việc sử dụng  điện thoại di động cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh trùng 

Từ trường

 Người ta ghi nhận rằng, từ trường với tần số thấp và cường độ cao có thể gây tổn thương quá trình sinh tinh. Từ trường còn được quan niệm là phóng xạ từ trường.  Trong môi trường sống hiện nay, từ trường  chủ yếu được tạo bởi các thiết bị điện gia dụng, thiết bị điện công nghiệp hoặc đường dẫn truyền điện.

Các thuốc điều trị các bệnh lý nội khoa

Theo WHO một số thuốc được ghi nhận có thể ảnh hưởng đến sinh tinh như: Hormon, Cimetidin, sulphasalazin, spironolacton, Nitrofuratoin, niridazon, colchichin.

Các thuốc điều trị ung thư thường ức chế mạnh quá trình sinh tinh. Hầu hết  các phác đồ hóa chất điều trị ung thư đều ảnh hưởng nhiều đến quá trình sinh tinh và gây tình trạng vô tinh tạm thời.

Các bệnh toàn thân

Các bệnh lý toàn thân đều ít nhiều có ảnh hưởng đến hoạt động của tinh hoàn, nhưng nhiều khi không được chú ý. Các tình trạng bệnh lý cấp tinh nặng như bỏng, Nhồi máu cơ tim, chấn thương, phẫu thuật đều ứ chế chức năng tinh hoàn. Suy thận mãn tính dẫn đến rối loạn điều hòa trục hạ đồi – tuyến yên và gián tiếp ức chế chức năng tinh hoàn. Suy gan mãn tính  gây ra rối loạn nội tiết, dẫn đến giảm sinh tinh, teo tinh hoàn, nữ hóa, giảm chức năng sinh hoạt tình dục. 

Các bệnh lý  về đường tiêu hóa, huyết học, nội tiết đều được báo cáo có tác dụng giảm quá trình sinh tinh. Ở những bệnh nhân có bệnh lý ác tính, sinh tinh thường giảm mạnh hoặc ngưng hoàn toàn, chủ yếu do tác động của các phương pháp điều trị ung thư xạ trị, hóa trị.