Kháng thể kháng tinh trùng – Nguyên nhân gây vô sinh nam

Kháng thể kháng tinh trùng là gì, được tạo ra như thế nào?

Kháng thể tinh trùng là một trong những kháng thể được xếp vào loại miễn dịch đặc hiệu của cơ thể. Điều này có nghĩa là kháng thể tinh trùng là một kháng thể chỉ xuất hiện khi có sự tiếp xúc của tinh trùng trong cơ thể.

Hàng rào máu – tinh hoàn (blood – testis barrier) giúp tách biệt hai môi trường tế bào sinh tinh và mạch máu, ngăn không cho tinh trùng và các sản phẩm thoái hóa của tinh trùng hay tế bào vào máu.

Vì lý do nào đó, khi hàng rào này bị thương tổn, tinh trùng sẽ vào mạch máu. Do tinh trùng là vật lạ với cơ thể nên khi chúng tiếp xúc với các tế bào miễn dịch sẽ gây phản ứng mẫn cảm, hình thành kháng thể và tạo phản ứng miễn dịch. Phức hợp miễn dịch sẽ hoạt hóa bổ thể, tạo phản ứng viêm. Sản phẩm của quá trình hoạt hóa bổ thể cùng các cytokin và các tế bào viêm sẽ làm tổn thương thêm hàng rào máu – tinh hoàn, càng thúc đẩy quá trình tạo kháng thể kháng tinh trùng.

Kháng thể kháng tinh trùng là một trong những nguyên nhân gây vô sinh ở nam.

Kháng thể này có thể kết hợp với đầu hay đuôi của tinh trùng, cụ thể:

Kháng thể tại đầu tinh trùng: Có khả năng ngăn chặn liên kết tự động giữa tinh trùng và trứng, gây cản trở trong quá trình thụ tinh, việc có thai trở nên khó khăn hơn.

Kháng thể tại đuôi tinh trùng: Có khả năng gây cố định làm bất hoạt hoạt động của tinh trùng hay kết dính lại những tinh trùng với nhau, khiến hoạt động di chuyển của tinh trùng bị suy giảm.

Cơ thể của nữ giới cũng có khả năng tạo ra kháng thể kháng tinh trùng, nếu có phản ứng mẫn cảm với tinh dịch của nam giới. Hiện nay vẫn chưa rõ cơ chế tại sao một số phụ nữ có thể tạo kháng thể tiêu diệt tinh trùng trong khi các trường hợp khác lại không. 

Sau khi quan hệ tình dục, tinh trùng trong đường sinh dục của nữ giới không phải là nguyên nhân làm sản xuất kháng thể chống tinh trùng. Nguyên nhân có thể là do chấn thương niêm mạc âm đạo trong quá trình quan hệ tình dục hay do sự lắng đọng của tinh trùng trong đường tiêu hóa khi giao hợp qua đường miệng.

Nguyên nhân vô sinh ở nam giới do kháng thể kháng tinh trùng xảy ra như thế nào?

Kháng thể kháng tinh trùng có thể tác động đến sinh sản bằng cách bất động tinh trùng hoặc kết dính tinh trùng. Khi giao hợp, tinh trùng sẽ nằm trong âm đạo mà không di chuyển vào buồng tử cung đến vòi trứng hay di chuyển rất ít, cũng như khả năng xâm nhập của tinh trùng qua màng pellucid của trứng để trở thành hợp tử cũng không xảy ra.

Khi nồng độ kháng thể kháng tinh trùng trong huyết tương của nam giới có hiệu giá cao thì hiện tượng vô sinh càng rõ ràng. Tỷ lệ vô sinh nam giới có kháng thể kháng tinh trùng trùng 1 – 6%.

Các phương pháp chẩn đoán kháng thể kháng tinh trùng

Để chẩn đoán xác định kháng thể kháng tinh trùng trong huyết tương, bác sĩ sẽ áp dụng các phương pháp xét nghiệm như:

Xét nghiệm MAR (Mixed antiglobulin reaction): Dựa vào nguyên lý về sự ngưng kết tinh trùng với hồng cầu cừu khi IgA, IgG xuất hiện.

Xét nghiệm IBT (Immunobead Test): Dựa vào cơ chế phức hợp polyacrilamids gắn kháng thể người với kháng thể kháng tinh trùng.

Kỹ thuật xét nghiệm Franklin và Dukes: Được thực hiện để xác định tỷ lệ, hiệu giá ngưng kết của kháng thể kháng tinh trùng trong huyết thanh.

Ngoài tiến hành xét nghiệm, để chẩn đoán đúng nguyên nhân, tình trạng hoạt động và đánh giá sức khỏe sinh sản của nam giới tại thời điểm đó, bác sĩ cần kết hợp với xét nghiệm tinh dịch đồ và xét nghiệm yếu tố nội tiết tố nam. Kháng thể kháng tinh trùng ở nam giới có khả năng được tìm thấy trong huyết thanh của cả hai giới. Chúng có thể trong huyết tương tinh dịch, trên bề mặt tinh trùng hoặc trong dịch nhầy ở cổ tử cung.

Vì thế, khi thăm khám sức khỏe sinh sản, ngoài việc thăm khám xét nghiệm từ phía người chồng, người vợ cũng nên làm xét nghiệm nhằm tránh bỏ sót những chẩn đoán dẫn đến điều trị sai hướng. Bác sĩ sẽ chỉ định làm xét nghiệm khi:

- Tinh trùng bị kết dính trong tinh dịch hoặc trong tử cung của nữ giới.

- Chuyển động tinh trùng kém hoặc bị bất động.

- Tinh trùng có số lượng thấp hơn với bình thường.

- Vô sinh nguyên phát ở nam giới.

- Trước phẫu thuật nối ống dẫn tinh.

- Kết quả khám sức khỏe sinh sản của hai vợ chồng đều bình thường. Dù không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào khi giao hợp, hai vợ chồng đã lâu vẫn chưa có con. Trong trường hợp này, cả vợ và chồng đều nên tiến hành xét nghiệm để mang lại tính chính xác cao cho kết quả chẩn đoán.

Các phương pháp điều trị kháng thể kháng tinh trùng

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp chữa trị đặc hiệu cho hiện tượng kháng thể kháng tinh trùng. Với nam giới, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc ức chế miễn dịch nhằm làm giảm phản ứng miễn dịch của cơ thể. Phương pháp điều trị này sẽ giúp người chồng sản sinh ra kháng thể tiêu diệt tinh trùng ít hơn, nhờ đó tăng khả năng có thai cho người vợ.

Với nữ giới, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI), tránh tinh trùng tiếp xúc với kháng thể diệt tinh trùng trong chất nhầy ở cổ tử cung của người vợ. Các phương pháp hỗ trợ sinh sản khác có thể được thực hiện như thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI)…