Nhiễm độc thai nghén – Biến chứng nguy hiểm trong thời kỳ mang thai

Ốm nghén chính là dấu hiệu cho biết phụ nữ đang ở giai đoạn thú vị nhất, hạnh phúc nhất với thiên chức làm mẹ, đặc biệt là những người mang thai lần đầu. Hầu như mẹ bầu nào cũng trải qua thời kỳ ốm nghén khó chịu trong 3 tháng đầu tiên của thai kỳ với hàng loạt các triệu chứng như buồn nôn, khó thở, chán ăn,… Tuy nhiên, khi các triệu chứng này ngày càng nghiêm trọng hơn, ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày và sức khỏe của cả mẹ và bé, đó có thể mẹ đã mắc chứng nhiễm độc thai nghén.

Nhiễm độc thai nghén là gì?

Nhiễm độc thai nghén là bệnh lý phát sinh trong thời kỳ thai nghén của phụ nữ, chỉ xuất hiện vào 3 tháng đầu hoặc 3 tháng cuối của thai kỳ. Đây là tình trạng rối loạn co thắt các mạch máu của người mẹ, bao gồm cả hệ thống mạch máu ngoại biên và mạch máu nội tạng như gan, thận, tử cung, não. Hậu quả của bệnh là tình trạng thiếu máu nuôi dưỡng các cơ quan của mẹ và nhau thai, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho cả mẹ và thai nhi.

Nguyên nhân gây nhiễm độc thai nghén

PGS.TS.BS Lưu Thị Hồng cho biết, hiện nay nguyên nhân dẫn đến nhiễm độc thai nghén vẫn chưa được làm rõ. Tuy nhiên, một số yếu tố được xác định làm tăng nguy cơ ở phụ nữ mang thai gồm:

Thai phụ trẻ và mang thai con so: chiếm tỷ lệ khoảng 3 – 10%, đây là đối tượng dễ mắc nhiễm độc thai nghén so với những người đã mang thai nhiều lần trước đó;

Thời tiết trở lạnh, đang chuyển mùa;

Những người thường xuyên mệt mỏi, phải làm việc quá sức trong thời gian mang thai;

Người có thể trạng béo phì, BMI > 30;

Người sử dụng các loại thực phẩm dễ gây dị ứng, ngộ độc thai nghén;

Người mắc các bệnh lý nội khoa như viêm loét dạ dày, suy thận mãn tính, đái tháo đường (tiểu đường), tim mạch;

Người mắc các bệnh lý tự miễn như bệnh lupus toàn thân, hội chứng kháng phospholipid;

Phụ nữ mang thai con trai có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn, mặc dù tỷ lệ chênh lệch không nhiều.

Người có tiền sử đã từng mắc chứng nhiễm độc thai nghén ở lần mang thai trước, hoặc đã đừng mắc các bệnh tim mạch, tăng huyết áp, đái tháo đường, viêm cầu thận, mang thai đôi, nhiều nước ối,…

Dấu hiệu nhiễm độc thai nghén

Dấu hiệu dễ nhận thấy nhất ở 3 tháng đầu thai kỳ là nghén nặng, buồn nôn, ăn uống kém; trong khi dấu hiệu bệnh ở 3 tháng cuối thai kỳ lại là cơ thể phù, tăng huyết áp, xuất hiện protein trong nước tiểu,…

Triệu chứng nhiễm độc thai nghén ở 3 tháng đầu

Trường hợp nhiễm độc thai nghén nhẹ, mẹ bầu sẽ có các triệu chứng như ốm nghén, luôn cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, cơ thể gầy, xanh xao,… Tình trạng này sẽ xuất hiện khi mang thai được 1 tháng, kéo dài khoảng 3 tháng rồi giảm dần các triệu chứng và biến mất. Với trường hợp nặng, mẹ bầu vẫn có triệu chứng nghén nhưng xảy ra sớm hơn, dần dần các triệu chứng trở nên nặng hơn, hầu như không ăn được gì, khi ăn vào sẽ nôn ra hết nên sức khỏe yếu, ảnh hưởng đến thai nhi.

Triệu chứng nhiễm độc thai nghén ở 3 tháng cuối

Ở giai đoạn này, các triệu chứng sẽ diễn ra rõ ràng hơn:

Phù hai chân: Vào những tháng cuối của thai kỳ, chân của thai phụ phù rất to. Bằng cách ấn ngón tay vào mắt cá chân và thấy lõm ở vị trí đó, thai phụ có thể biết đó là dấu hiệu của hiện tượng phù chân. Những trường hợp nặng thai phụ có thể bị phù ở cả mặt và hai tay.

Protein niệu: Nếu kết quả xét nghiệm nước tiểu cho thấy chỉ số protein niệu cao hơn 0,3g/l.

Tăng huyết áp: Khi mắc chứng nhiễm độc thai nghén, huyết áp của thai phụ tăng cao. Nếu huyết áp trên 140/90mmHg thì thai phụ nên được chuyển đến các cơ sở y tế uy tín để được theo dõi và điều trị, phòng ngừa các biến chứng xảy ra.

Biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời

Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, nhiễm độc thai nghén có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như tiền sản giật và sản giật.

Tiền sản giật: Bên cạnh các triệu chứng kể trên, mẹ bầu có thể gặp nhiều triệu chứng khác như choáng váng, đau đầu, mờ mắt, đau bụng, protein niệu cao, thậm chí có thể lên đến hơn 0,5g/l. Khi đó, mẹ bầu cần nhập viện theo dõi, việc xác định tuổi thai và chấm dứt thai kỳ đúng lúc có ý nghĩa quan trọng, là yếu tố có vai trò tiên quyết trong điều trị bệnh.

Sản giật: Tiền sản giật nếu không được theo dõi và điều trị đúng cách sẽ dẫn đến các cơn sản giật. Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của nhiễm độc thai nghén, sản giật dẫn đến nguy cơ tử vong cao cho cả mẹ và con. Những cơn co giật toàn thân mạnh dẫn đến co cứng toàn bộ, đầu ưỡn cong ra sau, mắt đảo rồi nhìn ngược lên trên, tiếp đến chuyển sang trạng thái giật rung nhanh, có sự co giật ở mặt, tay chân, sùi bọt mép, ngừng thở và chuyển sang hôn mê. Vì tình trạng co giật mạnh, mẹ bầu  có thể cắn phải lưỡi gây chảy máu hoặc chấn thương do rớt khỏi giường. Mẹ bầu có nguy cơ tử vong khi bị suy tim, phù phổi và nhồi máu não.

Đối với thai nhi, bệnh ảnh hưởng trực tiếp đến sự cung cấp các chất dinh dưỡng từ mẹ sang thai nhi, từ đó trẻ nhẹ cân, thậm chí không đủ dinh dưỡng khiến thai chết lưu, sảy thai.

Điều trị nhiễm độc thai nghén như thế nào?

Nhiễm độc thai nghén kéo dài có thể đe dọa tính mạng của cả mẹ và bé, do đó bệnh cần được phát hiện và điều trị kịp thời. Dựa vào đánh giá thời điểm xuất hiện triệu chứng cũng như tình trạng bệnh mà có biện pháp điều trị thích hợp.

Ở 3 tháng đầu thai kỳ

Trong trường hợp nôn nhẹ, mẹ bầu chỉ cần nằm nghỉ ngơi trong phòng yên tình, sạch sẽ và không có mùi thức ăn. Nếu mẹ bầu bị nôn nặng, cần ổn định tinh thần, giữ tâm lý thoải mái và tham khảo ý kiến bác sĩ về chế độ dinh dưỡng, thực đơn phù hợp.

Ở 3 tháng cuối thai kỳ

Việc điều trị ở 3 tháng cuối thai kỳ được tiến hành xử lý theo từng vấn đề sức khỏe:

Huyết áp: Khống chế mức huyết áp thai phụ ở mức ổn định, không để tăng cao quá hoặc hạ thấp quá.

Protein niệu: Thai phụ nên dùng thuốc kháng sinh nhóm beta lactam để chống tình trạng viêm cầu thận.

Tình trạng phù nề: Thai phụ sẽ được điều trị theo từng nguyên nhân. Nếu ứ natri ở máu, cần hạn chế việc nạp natri clorua vào cơ thể; nếu giảm protein máu thì cần nâng cao áp lực keo trong lòng mạch bằng cách truyền đạm.

Bên cạnh đó, thai phụ cần được bổ sung thêm các vi lượng như acid folic, magie B6,… đảm bảo đủ chất cho thai nhi phát triển bình thường. Nếu nhiễm độc thai nghén trong lúc đang chuyển dạ, cần đánh giá tình trạng nhiễm để thực hiện các biện pháp nội khoa và sản khoa thích hợp, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và con.

Các biện pháp phòng ngừa nhiễm độc thai nghén

PGS.TS.BS Lưu Thị Hồng cho biết, nhiễm độc thai nghén hiện vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân nên cách tốt nhất là phòng ngừa các nguy cơ bệnh có thể xảy ra. Để có một thai kỳ khỏe mạnh, thai phụ cần lưu ý những điểm sau:

Trước khi mang thai cần điều trị các bệnh lý liên quan như cao huyết áp, tiểu đường, bệnh thận,… để ngăn ngừa các biến chứng đáng tiếc xảy ra.

Nên thực hiện khám tiền sản trước khi quyết định mang thai.

Trong giai đoạn mang thai cần thực hiện khám thai định kỳ để phát hiện sớm các bất thường của thai nghén.

Suốt quá trình mang thai cần ăn uống đủ chất, bổ sung đầy đủ các nhóm chất đạm, vitamin, chất vi lượng, acid folic, viên sắt,… theo hướng dẫn của bác sĩ.