Tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt ở nam giới

Tuyến tiền liệt là một tuyến thuộc hệ sinh dục nam, cùng với những túi tinh nằm ngay cửa ngõ của bàng quang, bao quanh ống niệu đạo. Tuyến gồm 2 thùy, có kích thước nhỏ như hạt đậu, bắt đầu phát triển to ra từ tuổi dậy thì, có hình dạng giống như hạt dẻ. Nó có trọng lượng khoảng 20g vào tuổi trưởng thành khoảng 30 tuổi. Tuyến nằm ở phần sau – dưới của khớp mu, ngay trên hành tiết niệu sinh dục và trước bóng trực tràng, sau dưới bàng quang, xung quanh đầu gần của niệu đạo. Do đó có thể thăm khám tuyến tiền liệt qua đường hậu môn bằng tay. 

Tuyến tiền liệt có hai chức năng, đó là:

- Chức năng sinh dục: Đây là chức năng chính, tiết ra chất dịch góp phần tạo ra tinh dịch làm môi trường vận chuyển tinh trùng.

- Chức năng vận chuyển: Cả 2 đường dẫn tinh và dẫn nước tiểu đều qua tuyến tiền liệt, nên tuyến tham gia vào quá trình xuất tinh và tiểu tiện.

1. Tăng sinh tuyến tiền liệt lành tính là gì

Tuyến tiền liệt là một tuyến sinh dục nam, nằm ôm vòng quanh cổ bàng quang và một phần niệu đạo (đường dẫn nước tiểu). Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính (trước đây hay gọi là u xơ tuyến tiền liệt, phì đại tuyến tiền liệt) là sự phì đại lành tính của tuyến tiền liệt. Bệnh có nguyên nhân từ sự tăng sinh sản lành tính một hay một số loại tế bào cấu thành nên tuyến tiền liệt, làm tăng thể tích và trọng lượng tuyến, gây chèn ép làm hẹp niệu đạo và biến dạng cổ bàng quang, gây ra các rối loạn tiểu tiện.

Số liệu thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy, có trên 50% nam giới ở độ tuổi từ 60 - 70 tuổi bị u xơ tiền liệt tuyến, tỷ lệ này lên đến 88% ở những người 80 tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh và mức độ trầm trọng của bệnh thường gia tăng theo độ tuổi.

Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính có thể phát triển từ từ trong một thời gian dài mà không gây nên bất kỳ sự nguy hiểm nào. Tuy nhiên, vì tuyến tiền liệt bao quanh niệu đạo nên nếu bị phì đại tuyến tiền liệt sẽ gây cản trở dòng nước tiểu từ bàng quang ra niệu đạo, gây ra xuất hiện các triệu chứng rối loạn về tiểu tiện.

Các triệu chứng của tăng sản tuyến tiền liệt gây ảnh hưởng đến chất lượng sống, nhất là việc tiểu đêm khiến người bệnh không có giấc ngủ ngon hoặc tiểu nhiều lần, tiểu gấp.... Tại bàng quang, khi bệnh tiến triển lâu, có thể làm giảm chức năng của bàng quang, làm trầm trọng hơn triệu chứng đường tiểu dưới, hoặc gây ảnh hưởng đến chức năng thận.

Nếu nặng có thể gây bí tiểu mạn tính dẫn đến viêm bàng quang, viêm đường tiết niệu, thậm chí suy thận. Người bệnh cần đi khám khi xuất hiện triệu chứng rối loạn tiểu tiện hoặc bí tiểu cấp tính.

2. Nguyên nhân gây tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt

Đến nay nguyên nhân gây tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt chưa được thống nhất. Tuy nhiên, các nhà khoa học đều thống nhất có yếu tố quan trọng gây tình trạng tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt đó là tuổi càng cao thì nguy cơ mắc phải căn bệnh này càng nhiều.

Khi tuổi trung niên bắt đầu, nội tiết thay đổi và người ta thấy hormon sinh dục nam càng có vai trò tác động mạnh vào tuyến tiền liệt làm cho tuyến tiền liệt phì đại (to ra). Theo nghiên cứu đến độ tuổi trung niên, khoảng 45-50 tuổi, tuyến tiền liệt sẽ to, mặc dù lượng testosterone đã bắt đầu giảm. Chính sự lớn lên của tuyến tiền liệt kèm theo những biến đổi trong cuộc sống, như viêm nhiễm, xuất tinh… gây nên những triệu chứng của bệnh.

Các nhà nghiên cứu nhận thấy, tỷ lệ tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt ở người 40 tuổi là 8%, ở người 90 tuổi là 90%. Một khi u xuất hiện thì nó liên tục phát triển. Người ta ước tính tuyến tiền liệt tăng trung bình 20g trong 10 năm.

Yếu tố thứ hai là vai trò của tinh hoàn, đây có thể là một trong nguyên nhân gây tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt.

3. Triệu chứng tăng sinh tuyến tiền liệt lành tính 

- Đái rắt (đái tăng lần): Đái rắt là hiện tượng bệnh nhân đi tiểu liên tục (thời gian giữa 2 lần đi tiểu

- Đái khó: Đái khó là hiện tượng khó đẩy nước tiểu trong bàng quang ra ngoài; Ngoài ra còn biểu hiện: Tia tiểu yếu, nhỏ, nhiều khi không thành tia mà nước tiểu thành từng giọt nhỏ ngay dưới mũi chân.Bí đái: Bí đái có thể xảy ra đột ngột cấp tính (bí đái cấp tính), bí đái cũng có thể xuất hiện từ từ (bí đái mạn tính) sau một thời gian khó đái; Đái còn sót nước tiểu (còn nước tiểu tồn dư):Người bệnh đái rất lâu nhưng đái không hết được nước tiểu, đái xong không có cảm giác thoải mái, vẫn còn cảm giác buồn đái; Nước tiểu còn lại trong bàng quang sau khi đái được gọi là nước tiểu tồn dư. Khi lượng nước tiểu tồn dư lớn hơn 50ml thì được coi là có ý nghĩa; Nước tiểu tồn dư trong bàng quang sau khi đái được xác định bằng thông đái hay siêu âm, bằng chụp thận thuốc tĩnh mạch thì bàng quang; Hiện tượng đái còn sót nước tiểu thường kèm theo đái khó, tia tiểu yếu, giỏ giọt.

- Đái rỉ (đái dầm dề không giữ được nước tiểu): Đái rỉ là hiện tượng nước tiểu tự chảy qua miệng sáo ra ngoài không theo ý muốn. Đái rỉ trong trường hợp bàng quang bị căng giãn quá mức, hay gặp trong tăng sản lành tính tuyến tiền liệt giai đoạn 3, bệnh bàng quang thần kinh. Đây là bí đái mạn tính hoàn toàn, khi thông tiểu, thể tích nước tiểu có thể tới hàng lít; Khó khăn trong việc đi tiểu khi tăng sản tuyến tiền liệt.

- Đái buốt (đái đau): Đái buốt là cảm giác đau rát khó chịu khi đi tiểu, biểu hiện lâm sàng theo từng mức độ tăng dần từ cảm giác đau nóng rát đến cảm giác buốt như kim châm trong bàng quang, lan ra theo niệu đạo khi đi tiểu, thậm chí có cảm giác đái đau buốt như lưỡi dao xẻ dọc niệu đạo làm bệnh nhân sợ đi tiểu;

- Hội chứng kích thích: Do ứ đọng nước tiểu, đái dắt ban ngày, ban đêm mót đái liên tục, không nhịn được, đái nhỏ giọt tự động, dễ dẫn đến viêm nhiễm;

- Hội chứng bít tắc: Làm rối loạn không đi tiểu được như đái khó, tia đái nhỏ, đái chậm, phải chờ mới đái được, tia đái ngắt quãng, phải rặn đái, đái làm nhiều lần;

- Đái máu: Đây là dấu hiệu đặc biệt của tăng sản lành tính tuyến tiền liệt, nhất là lại xảy ra khi có nhiễm khuẩn. Mức độ thường nhiều nhưng dễ điều trị.

4. Phân biệt tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt với 1 số bệnh khác

Với các biểu hiện tiểu nhiều, tiểu khó nên việc chẩn đoán giúp loại trừ và phân biệt với các bệnh cụ thể:

- Ung thư tiền liệt tuyến: Tăng sinh lành tính tuyến tiền liệt và ung thư tiền liệt tuyến đều là bệnh hay gặp ở người cao tuổi. Nếu nghi ngờ sinh thiết để khẳng định chẩn đoán.

- Xơ cứng cổ bàng quang: Đa số người bệnh mắc xơ cứng cổ bàng quang ở độ tuổi trên 60 tuổi với các biểu hiện đái khó, có khi bí đái phải đặt ống thông niệu đạo.

- Bàng quang thần kinh: Khi mắc bàng quang thần kinh người bệnh cũng có biểu hiện tiểu khó kèm rỉ nước tiểu. Tuy nhiên, bàng quang thần kinh thường gặp ở người có tiền sử chấn thương cột sống, tai biến mạch não.

- Hẹp niệu đạo: Khi mắc hẹp niệu đạo đa số bệnh nhân có biểu hiện tiểu khó, bí đái. Đa số người bệnh hẹp niệu đạo có tiền sử chấn thương niệu đạo hoặc can thiệp qua đường niệu đạo.

- Viêm hoặc áp xe tiền liệt tuyến: Với căn bệnh này ít gặp ở người già, thường gặp ở tuổi trung niên.

5. Cách điều trị tăng sản tuyến tiền liệt lành tính

Tùy thuộc vào tình trạng bệnh của bệnh nhân mà bác sĩ có thể chỉ định phương pháp điều trị thích hợp. Bệnh nhân có thể được chỉ định một trong những phương pháp điều trị sau đây:

Điều trị nội khoa

Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính có thể được chỉ định điều trị bằng thuốc để làm giãn cơ trơn tuyến tiền liệt và cổ bàng quang nhằm cải thiện dòng nước tiểu, giảm tắc nghẽn.

Thuốc điều trị có tác dụng ngăn cản sự sản sinh nội tiết tố nam liên quan đến phì đại tuyến tiền liệt, được sử dụng giúp ngăn cản sự phát triển của tuyến tiền liệt hoặc thu nhỏ lại tuyến tiền tiền liệt giúp quá trình đi tiểu được dễ dàng hơn. Tăng sản tuyến tiền liệt lành tính có thể được chỉ định điều trị bằng thuốc 

Điều trị ngoại khoa

Đối với tình trạng bệnh nặng thì bác sĩ buộc chỉ định cắt bỏ khối tăng sản tuyến tiền liệt lành tính nhằm mang lại hiệu quả lâu dài. Việc phẫu thuật sẽ giúp điều chỉnh lại phì đại tránh gây chèn ép niệu đạo, đồng thời bảo tồn được màng bọc bên ngoài và tổ chức bên trong.

Phẫu thuật để loại bỏ tuyến tiền liệt được coi là giải pháp dài hạn tốt nhất cho người bệnh. Phẫu thuật làm giảm sự tắc nghẽn và làm rỗng bàng quang.

Có 2 phương pháp phẫu thuật:

- Cắt đốt nội soi: Cắt đốt nội soi tuyến tiền liệt là phương pháp khoét bỏ khối u tăng sản bằng máy cắt nội soi qua ngả niệu đạo;

- Mổ mở: Các bác sĩ chuyên khoa thường mổ mở khi tăng sinh tuyến tiền liệt phì lành tính nhiều, bàng quang bị tổn thương, suy thận. Các vị trí của bướu và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân sẽ quyết định có mổ mở hay không.

Đối với việc điều trị, thường ưu tiên điều trị nội khoa, chỉ điều trị ngoại khoa khi có biến chứng hoặc khi điều trị nội khoa thất bại.

Tăng sinh tuyến tiền liệt là vấn đề thường gặp, có khoảng 63,8% nam giới trên 60 tuổi mắc bệnh này. Tuy là bệnh lành tính nhưng có thể gây ra những biến loạn cơ năng và thực thể ở vùng cổ bàng quang, đặc biệt là làm cản trở dòng tiểu đi ra từ bàng quang. Vì vậy, khi có biểu hiện nghi ngờ hoặc tiểu tiện khó khăn, tiểu không kiểm soát cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn cụ thể.