Trầm cảm ở nam giới - Những điều có thể bạn chưa biết

1. Trầm cảm là gì và biểu hiện trầm cảm ở đàn ông

Trầm cảm là một rối loạn tâm thần phổ biến nhưng nghiêm trọng. Trầm cảm có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng. Bệnh lý này ảnh hưởng đến khả năng cảm nhận, suy nghĩ và xử lý các hoạt động hằng ngày. Tên gọi khác của nó là “rối loạn trầm cảm chủ yếu” hoặc “trầm cảm lâm sàng”. Rất nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng trầm cảm là vấn đề tâm lý cực kỳ nghiêm trọng, chúng đe dọa trực tiếp tới sức khỏe của bệnh nhân. Thậm chí, vào năm 2020, mức độ nguy hiểm của căn bệnh này chỉ đứng sau các vấn đề liên quan tới tâm lý. Đó là lý do vì sao chúng ta không thể chủ quan trước căn bệnh này.

Nhìn chung, phụ nữ là đối tượng có xu hướng mắc bệnh trầm cảm nhiều hơn, đặc biệt là các chị em sau khi sinh em bé hoặc mới bước vào giai đoạn mãn kinh. Tuy nhiên, tình trạng trầm cảm ở nam giới cũng đang chạm tới ngưỡng báo động. Thực tế mỗi năm ở Mỹ có hơn 6 triệu đàn ông bị trầm cảm. 

Đặc điểm bệnh trầm cảm ở đàn ông có sự khác biệt so với phụ nữ. Đối với nam giới, khi gặp vấn đề về tâm lý, họ thường ngại bày tỏ và cho mọi người xung quanh biết. Bởi vì họ được cho là trụ cột gia đình, những người luôn chế ngự, giấu đi cảm xúc thật của bản thân. Về lâu về dài, điều này đe dọa trực tiếp tới chức năng của các cơ quan trong cơ thể, đặc biệt là hệ thần kinh và tim mạch. Bên cạnh đó, đàn ông có nguy cơ tự tử cao hơn so với phụ nữ khi họ mắc bệnh trầm cảm mà không có cơ hội chia sẻ với mọi người xung quanh. Các dấu hiệu phổ biến có thể nhìn thấy như: 

- Mệt mỏi: So với phụ nữ, đàn ông bị trầm cảm có nhiều nguy cơ trải qua cảm giác mệt mỏi, hoạt động chậm chạp hơn.

- Rối loạn giấc ngủ: Triệu chứng trầm cảm ở nam giới phổ biến là ngủ quá nhiều hoặc quá ít, mất ngủ hoặc thức dậy rất sớm. Một số bệnh nhân có thể ngủ đến 12 giờ/ ngày nhưng vẫn cảm thấy kiệt sức hoặc chỉ ngủ được 2 giờ đồng hồ là thức dậy.

- Các vấn đề về sức khỏe: Mặc dù là một tình trạng sức khỏe tâm thần, nhưng trầm cảm ở đàn ông cũng làm thay đổi mức độ serotonin và norepinephrine - chất truyền tin não chi phối nỗi đau và tâm trạng, tạo ra các triệu chứng thể chất. Đau bụng hoặc đau lưng, táo bón hoặc tiêu chảy, đau đầu... là những vấn đề về thể chất có liên quan đến trầm cảm.

- Khó chịu: Các đấng mày râu bị trầm cảm thường dễ phản ứng mạnh với những chuyện bình thường do luôn cảm thấy khó chịu và suy nghĩ tiêu cực.

- Khó tập trung: Trầm cảm ở đàn ông làm suy yếu khả năng xử lý thông tin và tập trung vào công việc, thay vào đó là những suy nghĩ tiêu cực chiếm đầy ý thức của họ.

- Giận dữ và có thái độ thù địch: Một số người đàn ông biểu hiện trầm cảm bằng cách thù địch, tức giận, hay hung hăng. Một người đàn ông dù nhận ra mình sai nhưng vẫn bảo thủ để cố tìm cách chứng minh mình đúng. Giận dữ và thù địch khác nhiều so với khó chịu.

- Căng thẳng (stress): Đây không chỉ là dấu hiệu quan trọng để chẩn đoán và xác định mức độ trầm cảm ở nam giới, mà còn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến căn bệnh này. Căng thẳng kéo dài sẽ tác động đến cả thể chất và tâm lý.

- Lo lắng: Rối loạn lo âu và trầm cảm có mối liên hệ với nhau. Trên thực tế, nam giới ít cảm thấy lo lắng hơn phụ nữ khi bị trầm cảm. Nếu có, họ sẽ dễ dàng chia sẻ cảm giác này với bác sĩ, ví dụ như đề cập đến vấn đề công việc, những khó khăn trong cuộc sống của bản thân và gia đình.

- Lạm dụng rượu: Nghiên cứu cho thấy rằng người nghiện rượu có gấp hai lần khả năng bị trầm cảm nặng so với người bình thường. Nó có thể xảy ra cho cả nam giới và phụ nữ, nhưng sử dụng rượu hoặc thậm chí là ma túy để che dấu cảm xúc khó chịu khá phổ biến ở nam giới so với phụ nữ thay vì đi tìm một giải pháp về y tế.

- Rối loạn sinh dục: Trầm cảm là một lý do phổ biến làm mất sự ham muốn và rối loạn chức năng cương dương của quý ông. Tuy nhiên, rối loạn chức năng cương dương có thể là kết quả của nhiều vấn đề y tế khác trong đó có cả tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm.

- Không thể tự quyết định: Đàn ông bị trầm cảm hầu như mất khả năng đưa ra lựa chọn hay quyết định như một người bình thường, do não của họ gặp vấn đề về xử lý thông tin.

- Suy nghĩ tự tử: Khi mắc trầm cảm, phụ nữ có nhiều nguy cơ suy nghĩ đến tự tử hơn nam giới nhưng nam giới có nguy cơ tử vong gấp 4 lần phụ nữ nếu như họ cố gắng tìm cách tự tử. Nguyên nhân là do đàn ông có xu hướng chọn các phương pháp dễ gây chết người hơn. Theo các bác sĩ, đàn ông lớn tuổi có nguy cơ tự tử cao nhất.

- Một số triệu chứng trầm cảm khác có thể xảy ra ở nam giới bao gồm: Thèm ăn hoặc chán ăn, thay đổi cân nặng, không còn niềm vui, có cảm giác tội lỗi hoặc trống rỗng, tránh tiếp xúc xã hội, tham gia vào cờ bạc, quan hệ tình dục không an toàn,...

Những thay đổi hành vi trên xảy ra có thể là do quý ông cố gắng che giấu căn bệnh của mình vì không muốn bị đánh giá là yếu đuối như phụ nữ. Nỗ lực theo đuổi “chuẩn mực nam tính” có thể khiến đàn ông bị ức chế tâm lý, lâu dần dẫn đến hành động tự hủy hoại bản thân.

2. Nguyên nhân trầm cảm ở nam giới

- Yếu tố di truyền: Những người đàn ông có tiền sử gia đình bị trầm cảm có thể dễ mắc bệnh hơn.

- Căng thẳng trong cuộc sống: Các vấn đề tài chính, mất người thân, mối quan hệ khó khăn, thay đổi lớn trong cuộc sống, vấn đề công việc hoặc bất kỳ tình huống căng thẳng nào có thể gây ra trầm cảm ở một số người đàn ông.

- Do bệnh lý: Chẳng hạn như tiểu đường, ung thư, bệnh tim hoặc bệnh Parkinson. Trầm cảm có thể làm cho những bệnh lý này trở nên tồi tệ hơn. Điều ngược lại cũng đúng do khi các bệnh này nặng lên, trầm cảm cũng sẽ nặng hơn. Đôi khi, thuốc dùng cho những bệnh này có thể gây ra tác dụng phụ làm trầm trọng thêm tình trạng trầm cảm ở bệnh nhân.

3. Các phương pháp trị bệnh trầm cảm ở nam giới

- Tập thể dục đều đặn: Nghiên cứu cho thấy thói quen tập thể dục thường xuyên có thể mang lại hiệu quả như một “liều thuốc” tự nhiên giúp giảm các triệu chứng trầm cảm và ngăn ngừa tái phát. Khi mới bắt đầu tập thể dục, bạn có thể cảm thấy chán nản, mệt mỏi. Bạn nên tìm những bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, tập tạ, bơi hoặc võ thuật để có thể vận động toàn thân. Ngoài ra, nên tìm người bạn tập cùng: Điều này không chỉ giúp bạn tăng khả năng giao tiếp xã hội, mà còn giúp có thêm động lực tập luyện. Để trị bệnh trầm cảm ở nam giới, bạn nên dành ít nhất 30 phút tập thể dục mỗi ngày. Bạn có thể bắt đầu từ từ, không nên quá ép mình. 

- Xây dựng chế độ ăn uống: Bạn nên xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm: giảm thiểu đường và carbs tinh chế như mì ống, khoai tây chiên… Ăn nhiều axit béo omega-3: Chất này có thể giúp bạn tăng cường tâm trạng. Các nguồn cung cấp dinh dưỡng này bao gồm cá béo (cá hồi, cá trích, cá thu, cá cơm, cá mòi), rong biển, hạt lanh và quả óc chó. Ngoài ra, một số thực phẩm giúp cải thiện tâm trạng tốt như chuối có chứa magie giúp giảm lo âu, vitamin B6 thúc đẩy sự tỉnh táo, tryptophan để tăng mức serotonin cải thiện tâm trạng; cải bó xôi chứa magie để cải thiện giấc ngủ. Vitamin B cũng là một loại dưỡng chất cần bổ sung cho cơ thể khi mắc bệnh trầm cảm, thông qua các thực phẩm như hoa quả có múi,rau xanh, đậu, thịt gà và trứng.

- Thay đổi lối sống tích cực: Việc thay đổi lối sống tích cực có thể giúp bạn giảm bệnh trầm cảm và phòng ngừa tái phát. Các cách thực hiện bao gồm: mục tiêu ngủ đủ 8 tiếng; Kiểm soát sự căng thẳng; Học cách thư giãn; Dành thời gian tiếp xúc ánh sáng mặt trời.

- Sử dụng Thuốc: Các loại thuốc chống trầm cảm thường mang lại hiệu quả, tuy nhiên phải tốn vài tuần triệu chứng mới cải thiện rõ rệt. Thường khi sử dụng thuốc, bệnh nhân có thể: Buồn ngủ, thèm ăn, tăng cường khả năng tập trung. Các triệu chứng phụ này thường xuất hiện trước khi cảm xúc bệnh nhân cải thiện.

- Liệu pháp tâm lý, bao gồm: Liệu pháp hành vi – nhận thức; Liệu pháp tương tác cá nhân; Liệu pháp giải quyết vấn đề. Các loại liệu pháp này đôi khi được xem là mang lại hiệu quả tương đương với thuốc.

4. Cách phòng ngừa trầm cảm ở nam giới

Các nguyên nhân trầm cảm ở nam giới bắt nguồn từ nhiều yếu tố như sinh học, tâm lý và xã hội, lối sống, các mối quan hệ… Vì thế, bạn nên chú ý đến người thân hoặc người quen xung quanh có những vấn đề như: bị lạm dụng thời thơ ấu, có tiền sử lạm dụng rượu hoặc ma túy, gặp chấn thương về tâm lý hoặc thể chất, cô đơn và ít nhận được sự hỗ trợ của xã hội, không có khả năng kiểm soát căng thẳng hiệu quả, bệnh trầm cảm ở nam giới thường khiến họ có xu hướng sống khép mình, tách rời với thế giới xung quanh. Nếu gặp phải trường hợp này, bạn hãy liên tục động viên và quan tâm họ mỗi ngày, một hành động dù chỉ nhỏ nhoi nhưng có thể tác động lớn thúc đẩy về mặt tâm lý và cải thiện tâm trạng.

Bạn có thể bắt đầu bằng cách chỉ ra cách hành xử của người đàn ông đó đã thay đổi một cách tinh tế, tránh thể hiện cảm xúc khiến họ cảm giác như bị chỉ trích. Sau đó bạn đề nghị họ kiểm tra tổng quát bác sĩ để chẩn đoán chính xác về bệnh. Nhiều người thường ngại khi nói về cảm xúc của họ, vì vậy bạn hãy cố gắng loại bỏ những rào cản để họ có thể nói rõ hơn về tình trạng hiện tại. Sau đó, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ trị bệnh trầm cảm ở nam giới phù hợp.

Trầm cảm là một vấn đề tâm thần thường gặp. Tuy nhiên, các triệu chứng trầm cảm ở nam giới có thể khác rất nhiều so với nữ. Nguyên nhân chủ yếu là do họ ít tâm sự, kể chuyện. Các triệu chứng có thể biểu hiện dưới dạng triệu chứng tim mạch, tiêu hoá. Việc nhận định sớm, ủng hộ và đưa bệnh nhân đến khám chuyên gia là chìa khoá để giải quyết vấn đề.