Vô sinh thứ phát - Điều bất ngờ không mong muốn

1. Vô sinh thứ phát là gì

Bên cạnh vô sinh nguyên phát, vô sinh thứ phát dần trở thành căn bệnh phổ biến mà nhiều cặp đôi gặp phải. Vì chưa quan tâm đúng mực đến sức khỏe sinh sản của mình, không ít phụ nữ cảm thấy bối rối khi phân biệt hai chứng bệnh này. Vô sinh thứ phát xảy ra ở các cặp vợ chồng đã có con. Điều đó có nghĩa, khi muốn có đứa con thứ hai, các cặp vợ chồng đã quan hệ không sử dụng biện pháp tránh thai trong vòng 12 tháng, nhưng không mang bầu. Tại Việt Nam tỷ lệ vô sinh thứ phát đang ở con số đáng báo động so với các nước trong khu vực và thế giới. Có khoảng 40% trường hợp vô sinh có nguyên nhân do nam giới, 40% có nguyên nhân do nữ giới, 10% là do cả hai bên và 10% còn lại vô sinh không rõ nguyên nhân. Muốn điều trị vô sinh, cả vợ và chồng cần phải đi khám để phát hiện nguyên nhân, từ đó sẽ có phác đồ điều trị hợp lý. Vô sinh thứ phát không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng về mặt sức khỏe. Thêm vào đó, tình trạng còn chi phối đến tinh thần, tình cảm của các cặp vợ chồng. Thậm chí nhiều cặp vợ chồng đã rơi vào tình trạng nghi kỵ lẫn nhau khi không thể mang thai đứa bé thứ hai. 

2. Nguyên nhân dẫn đến vô sinh thứ phát

2.1. Nguyên nhân từ người vợ

- Bệnh viêm vùng chậu: Vùng chậu bị viêm nhiễm do các loại vi khuẩn như Chlamydia, lậu... gây ra.Bệnh buồng trứng đa nang: Là hiện tượng buồng trứng có nhiều nang nhỏ, khi bị buồng trứng đa nang sẽ xảy ra tình trạng kinh thưa (vài tháng mới có kinh 1 lần) hoặc rối loạn phóng noãn và đây là nguyên nhân gây vô sinh thứ phát.

- Bệnh viêm nhiễm bộ phận sinh dục gây tắc hai ống dẫn trứng: Nếu bị viêm nhiễm đường sinh dục, tổn thương do vi khuẩn gây ra ở ống dẫn trứng sẽ làm chít hẹp lòng ống và ống này có thể bị tắc hoàn toàn. Khi ấy đường di chuyển của tinh trùng bị cản lại nên noãn có phóng ra cũng không thể có thụ tinh. Nếu ống dẫn trứng không bị tắc hẳn, tinh trùng có khối lượng nhỏ có thể đi qua đoạn bị chít hẹp đó và có thể thụ tinh với noãn. Nhưng khi noãn thụ tinh thành phôi di chuyển về tử cung sẽ bị ách tắc lại vì khối phôi to không thể đi qua nơi bị chít hẹp đó gây nên tình trạng thai phát triển ngoài tử cung. Mặt khác, ống dẫn trứng cứ giãn to dần ra đến một mức nào đó, khối thai nằm trong ống này bị vỡ gây ra tình trạng vỡ chửa ngoài tử cung. Tình trạng này có thể làm thai phụ tử vong do mất máu nặng nếu không được cấp cứu kịp thời.

- Viêm nhiễm ở tử cung: Khi tử cung bị viêm nhiễm, lớp niêm mạc phủ bên trong buồng tử cung bị tổn thương không thuận lợi cho việc phôi làm tổ tại đó sau khi được di chuyển vào. Lớp niêm mạc tử cung bị tổn hại nhiều hơn làm cho lớp tử cung ít nhiều không còn được niêm mạc bao bọc nên hai mặt tử cung dính vào nhau và khi đó phôi cũng không thể làm tổ trong tử cung bị dính như vậy được nữa.

- Nguyên nhân liên quan đến buồng trứng: Các rối loạn trong hoạt động của buồng trứng, rối loạn phóng noãn, hội chứng buồng trứng đa nang, lạc nội mạc tử cung tại buồng trứng...

- Nguyên nhân liên quan đến tuổi tác: Có lẽ không có gì ngạc nhiên khi một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến cơ hội mang thai của phụ nữ là tuổi tác. Những thay đổi về hormone và nguy cơ mắc một số bệnh cũng tăng lên khi phụ nữ lớn tuổi, và cả hai đều có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Phụ nữ từ giữa đến cuối 30 tuổi trở lên có nhiều khả năng bị vô sinh thứ phát hơn.

Khoa học nói rằng tuổi tác đóng một vai trò quan trọng trong khả năng sinh sản. Khả năng sinh sản đạt đỉnh vào khoảng 20 tuổi đối với phụ nữ và bắt đầu giảm ở tuổi 30 - với mức giảm đáng kể ở tuổi 40. Điều này không có nghĩa là không thể có thai thành công ở độ tuổi mẹ cao hơn. Nó chỉ có thể mất nhiều thời gian hơn hoặc khó khăn hơn.

- Các biến chứng liên quan tới lần mang thai trước, hoặc biến chứng liên quan tới phẫu thuật trước đây.

- Nguyên nhân liên quan đến các biện pháp tránh thai: đặt vòng hay uống thuốc tránh thai liên tục trong thời gian dài ít nhiều đều có ảnh hưởng đến việc sinh sản của bạn, ngoài ra việc đặt vòng ở tử cung còn là điều kiện để vi khuẩn xâm nhập gây viêm nhiễm phụ khoa.

2.2. Đối với người chồng

Theo thống kê, hiện nay tỷ lệ nam giới bị vô sinh thứ phát ngày càng gia tăng. Nguyên nhân chủ yếu do những bất thường về tinh trùng như: rối loạn trong quá trình sinh tinh, nhiễm trùng đường sinh dục và bộ phận sinh dục. ngoài ra, nguyên nhân có thế đến từ việc nam giới phải làm việc trong môi trường nhiều hóa chất, phóng xạ, tia bức xạ chính là nguyên nhân tiềm ẩn gây ra tình trạng suy giảm sinh lý: yếu tinh trùng hoặc không có tinh trùng, gây ra nhiều nguy cơ về rối loạn hoạt động của bộ phận sinh dục ở nam giới.

Ngoài ra, cả nam và nữ đều có nguy cơ vô sinh thứ phát do cân nặng, tuổi tác.  Đặc biệt là việc sử dụng thuốc lá và rượu trong thời gian dài sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản ở nam và nữ.

3. Cách điều trị vô sinh thứ phát hiệu quả

Trong thời gian từ 6 đến 12 tháng, nếu vợ chồng bạn không thể có thai dù không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào, hãy đến ngay các cơ sở y tế để kiểm tra sức khỏe tinh trùng và buồng trứng. Với những bước tiến vượt bậc của y học hiện đại, vô sinh thứ phát hoàn toàn có thể chữa trị được nếu nhận biết và thăm khám sớm trước khi quá tuổi sinh sản. Tùy vào nguyên nhân và tình trạng bệnh của mỗi người, các bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất.

- Biện pháp tiếp cận đầu tiên là điều trị nội khoa hoặc can thiệp phẫu thuật nội soi với những trường hợp viêm nhiễm đường sinh dục hoặc tắc vòi trứng. Trường hợp bệnh nhẹ, các bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI). Phương pháp này khá đơn giản và nhanh chóng, nhưng tỷ lệ thành công chỉ từ 10-15%.

- Điều trị bằng phương pháp ngoại khoa: phẫu thuật gỡ dính buồng tử cung, phẫu thuật thăm dò mổ thông vòi tử cung, phẫu thuật giãn tĩnh mạch thừng tinh ở nam giới...

- Các phương pháp hỗ trợ sinh sản: hiện nay có rất nhiều biện pháp hỗ trợ sinh sản để giúp đỡ các cặp vợ chồng vô sinh thứ phát, như bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI), kích thích buồng trứng (kèm không kèm theo bơm tinh trùng vào buồng tử cung) hoặc thụ tinh ống nghiệm (IVF). Mỗi biện pháp có ưu nhược điểm khác nhau và tỉ lệ thành công khác nhau, lựa chọn phương pháp nào cần đánh giá từng trường hợp cụ thể cũng như phụ thuộc vào quyết định của từng cặp vợ chồng.

4. Cách phòng vô sinh thứ phát tốt nhất

Vô sinh thứ phát ngày càng trở nên phổ biến. Bệnh ảnh hưởng không nhỏ đến tình trạng sức khỏe và đời sống tinh thần tình cảm của các cặp vợ chồng. Hơn hết khẩu hiệu “phòng bệnh hơn chữa bệnh” vẫn luôn được nêu cao. Có thể tham khảo những gợi ý sau:

- Phụ nữ nên mang thai trước độ tuổi 35.

- Khoảng cách giữa hai lần sinh con nằm từ 3 đến 5 năm.

- Thăm khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/ lần kể cả không có dấu hiệu bất thường.

- Trong trường hợp thấy các dấu hiệu viêm nhiễm bất thường tại vùng kín nên thăm khám và điều trị dứt điểm.

- Hạn chế việc nạo hút thai. Trường hợp bất khả kháng cần được tiến hành tại cơ sở bệnh viện uy tín đảm bảo về cơ sở vật chất và con người. Do đó nên lựa chọn biện pháp tránh thai an toàn khi chưa có ý định sinh con.

- Vệ sinh vùng kín đúng cách, không tự ý thụt rửa âm đạo khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

- Quan hệ tình dục an toàn.

- Hạn chế hút thuốc lá, rượu bia.

- Nâng cao sức khỏe, thường xuyên tập luyện thể dục thể thao.

- Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, thuốc trừ sâu và kim loại nặng.

Vô sinh thứ phát có thể gây ảnh hưởng nặng nề về thể chất và tình cảm đối với bất kỳ ai, bao gồm cả phụ nữ, nam giới và những người xung quanh. Điều quan trọng là phải nói chuyện với bác sĩ của bạn về tất cả các mối quan tâm, cuộc đấu tranh và mục tiêu của bạn. Vì vậy, nếu muốn mang thai lần nữa, trước tiên hãy cố gắng thư giãn và không lo lắng quá nhiều.