Dị ứng thức ăn: Triệu chứng và cách đề phòng

Dị ứng thức ăn là gì?

Dị ứng thức ăn là một phản ứng hệ thống miễn dịch xảy ra ngay sau khi ăn một loại thức ăn nhất định. Ngay cả khi với một lượng nhỏ thức ăn gây dị ứng cũng có thể kích hoạt các dấu hiệu và triệu chứng như vấn đề tiêu hoá, nổi mề đay hoặc đường thở bị sưng. Ở một số người dị ứng thực phẩm có thể gây nên triệu chứng nghiêm trọng hoặc thậm chí là phản ứng có thể đe dọa đến tính mạng - sốc phản vệ.

Dị ứng thức ăn khác với không dung nạp thức ăn. Bởi không dung nạp thức ăn là một tình trạng ít nghiêm trọng hơn và không liên quan đến hệ thống miễn dịch.

Triệu chứng dị ứng thức ăn

Đối với một số người, một phản ứng dị ứng với một loại thức ăn cụ thể có thể không thoải mái nhưng cũng không nghiêm trọng với cơ thể. Tuy nhiên, với người khác, một phản ứng dị ứng thức ăn có thể rất đáng sợ và thậm chí còn đe dọa đến tính mạng . Các triệu chứng dị ứng thức ăn thường phát triển trong vòng vài phút đến hai giờ sau khi ăn thực phẩm vi phạm. Các triệu chứng dị ứng thức ăn phổ biến nhất bao gồm:

Nổi mẩn ngứa toàn thân hoặc ngứa trong miệng, nổi mề đay, phát ban, chàm, sưng môi, sưng mặt, lưỡi, cổ họng hoặc các bộ phận khác trên cơ thể.

Khò khè, nghẹt mũi hoặc khó thở.

Đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn hoặc nôn.

Chóng mặt hoặc ngất xỉu

Sốc phản vệ: Ở một số người, dị ứng thức ăn có thể kích hoạt phản ứng nghiêm trọng gọi là sốc phản vệ. Điều này có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng có thể đe dọa đến tính mạng bao gồm:

Hạn chế và thắt chặt đường thở.

Cổ họng bị sưng hoặc cảm giác bị nghẹn ở cổ họng khiến cho quá trình thở khó khăn.

Sốc với sự giảm huyết áp đột ngột và nghiêm trọng.

Mạch đập nhanh.

Chóng mặt hoặc mất ý thức.

Điều trị khẩn cấp là rất quan trọng với phản ứng sốc phản vệ. Trong trường hợp không được điều trị, bệnh nhân có thể hôn mê và thậm chí dẫn đến tử vong.

Nguyên nhân gây dị ứng thức ăn

Khi bị dị ứng thức ăn, hệ thống miễn dịch xác định nhầm một loại thực phẩm cụ thể hay một chất trong thực phẩm có chất lạ, độc hại cho cơ thể. Ở chế độ hô hấp, hệ thống miễn dịch kích thích giải phóng ra kháng thể là immunoglobulin E (IgE) để vô hiệu hoá thực ăn hoặc chất lạ trong thức ăn gây dị ứng. Đến lần tiếp theo khi ăn một lượng nhỏ thức ăn mà có chứa chất lạ đó thì kháng thể IgE sẽ cảm nhận được nó và báo hiệu cho hệ thống miễn dịch giải phóng ra histamin, cũng như các chất hoá học khác rồi đi vào đường máu. Những hoá chất này sẽ gây ra triệu chứng dị ứng.

Ở người lớn, phần lớn dị ứng thức ăn được kích hoạt bởi một số protein trong: động vật có vỏ như tôm, tôm hùm và cua; các loại hạt như óc chó, quả hồ đào và cá.

Ở trẻ em, dị ứng thức ăn thường được kích hoạt bởi protein trong: đậu phộng, các loại hạt, trứng, sữa bò, lúa mì, đậu nành.

Hội chứng dị ứng thức ăn phấn hoa: còn được gọi là hội chứng dị ứng miệng. Hội chứng này ảnh hưởng đến nhiều người bị sốt cỏ khô. Trong tình trạng này, một số loại trái cây, hạt hay các gia vị có thể gây phản ứng dị ứng khiến miệng nổi ngứa. Nếu trường hợp xảy ra là nghiêm trọng, phản ứng có thể dẫn đến sưng cổ họng và thậm chí là sốc phản vệ. Protein trong một số loại trái cây, rau, quả hạch và gia vị gây ra phản ứng vì chúng tương tự như protein gây dị ứng được tìm thấy trong một số loại phấn hoa. Tuy nhiên, phản ứng dị ứng do phấn hoa sẽ ít nghiêm trọng hơn khi các thức ăn này đã được nấu chín.

Dị ứng thức ăn do tập thể dục: Ăn một số loại thức ăn có thể khiến một số người cảm thấy ngứa sau khi tập thể dục. Các trường hợp nghiêm trọng cũng có thể liên quan đến phát ban hoặc sốc phản vệ. Vì vậy, không nên ăn trong một vài giờ trước khi tập thể dục và tránh một số thức ăn để có thể ngăn ngừa vấn đề này.

Không dung nạp thức ăn và một số phản ứng khác

Không dung nạp thức ăn hoặc phản ứng với các chất lạ có trong thức ăn có thể gây ra các dấu hiệu và triệu chứng giống như dị ứng thức ăn, chẳng hạn như buồn nôn, nôn, chuột rút và tiêu chảy. Tuỳ thuộc vào loại thức ăn không dung nạp mà cơ thể có tiếp nhận một lượng nhỏ mà sẽ không có phản ứng. Ngược lại, nếu bị dị ứng thức ăn thực sự thì thậm chí một lượng nhỏ thức ăn cũng có thể gây ra phản ứng dị ứng.

Một trong những khía cạnh khó khăn trong chẩn đoán không dung nạp thức ăn là một số người nhạy cảm không phải với chính thức ăn gây dị ứng mà là một chất hay thành phần được sử dụng để chế biến thức ăn đó.

Các tình trạng phổ biến dễ nhầm với dị ứng thức ăn

Thiếu một enzyme cần thiết để tiêu hoá hoàn toàn một loại thức ăn. Ví dụ thiếu số lượng enzyme lactase làm giảm khả năng tiêu hoá đường sữa. Không dung nạp lactose có thể gây đầy hơi, chuột rút, tiêu chảy.

Ngộ độc thực phẩm: Đôi khi ngộ độc thực phẩm có thể giống dị ứng thức ăn. Ví dụ như vi khuẩn trong cá ngừ và các loại cá khác có thể tạo ra độc tố gây ngộ độc.

Nhạy cảm với phụ gia thực phẩm: Ví dụ sulfites được sử dụng trong trái cây khô, đồ hộp và rượu vang có thể kích thích các cơn hen suyễn ở những người nhạy cảm.

Độc tính histamine: Một số loại cá như cá thu, cá ngừ, không được bảo quản lạnh đúng quy cách thì gây nguy cơ ngộ độc cao do hàm lượng histamin tăng cao trong thực phẩm.

Những người bị bệnh celiac sẽ bị dị ứng gluten khi sử dụng các thực phẩm có thành phần chứa gluten.

Các yếu tố nguy cơ gây dị ứng thức ăn

Tiền sử gia đình: Nguy cơ bị dị ứng thức ăn nếu tiền sử trong gia đình có thành viên bị mắc hen suyễn, chàm, nổi mề đay.

Nếu đã bị dị ứng một loại thức ăn cụ thể, có thể cơ thể sẽ tăng nguy cơ dị ứng với những loại thức ăn khác. Tương tự, nếu đã có phản ứng dị ứng với thức ăn thì nguy cơ bị dị ứng ở những lần tiếp theo sẽ cao hơn và mức độ sẽ ngày càng nghiêm trọng hơn.

Tuổi: Dị ứng thức ăn khá phổ biến ở trẻ em đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi. Với những đứa trẻ đã bị dị ứng thức ăn, thì khi chúng già đi cơ thể sẽ ít có khả năng hấp thụ thức ăn hoặc các thành phần thức ăn đã gây dị ứng.

Hen suyễn: Hen suyễn và dị ứng thức ăn thường xảy ra cùng nhau. Cả triệu chứng của hen suyễn và dị ứng thức ăn đều nghiêm trọng.

 Đề phòng dị ứng thức ăn

Tìm hiểu kỹ về thành phần thực phẩm được sử dụng.

Sử dụng vòng đeo tay hoặc vòng đeo cổ giúp cảnh báo cơ thể sẽ bị dị ứng với thực ăn cụ thể nào đó.

Khi ăn ở nhà hàng nên cẩn thận lựa chọn thức ăn và phải chắc chắn rằng bữa ăn không chứa những thực phẩm gây dị ứng với cơ thể. Đồng thời có thể trực tiếp nhờ đầu bếp tại nhà hàng hỗ trợ.

Chuẩn bị bữa ăn có thể mang theo khi đi du lịch hoặc dự tiệc sự kiện.

Nếu thường xuyên bị dị ứng thức ăn, có thể gặp bác sĩ để được kê đơn sử dụng epinephrine khẩn cấp nếu tình trạng dị ứng xảy ra nghiêm trọng.